Tin tức

Ngày 25 tháng 5 năm 2024, 44 sinh viên K56, K58 và thầy cô chuyên ngành Kỹ thuật điện tử – Khoa Điện tử đã có cơ hội tham quan và trải nghiệm thực tế tại công ty LG Display Hải Phòng Việt Nam, một trong những nhà máy sản xuất màn hình lớn nhất tại khu vực Đông Nam Á.

Chuyến tham quan này không chỉ mang lại cho chúng tôi những kiến thức sâu rộng về công nghệ sản xuất màn hình hiện đại mà còn mở ra nhiều cơ hội học hỏi và khám phá quy trình vận hành của một công ty đa quốc gia hàng đầu.

1. Giới Thiệu Về LG Display VN Hải Phòng

LG Display Hải Phòng là một chi nhánh quan trọng của tập đoàn LG Display, chuyên sản xuất các loại màn hình OLED và LCD chất lượng cao phục vụ cho các sản phẩm điện tử tiêu dùng như TV, điện thoại di động, và các thiết bị hiển thị khác.

Nhà máy được xây dựng tại khu công nghiệp Tràng Duệ, thành phố Hải Phòng, và được trang bị những công nghệ tiên tiến nhất trong ngành công nghiệp màn hình.

Chuyến thăm quan này không chỉ mang lại cho sinh viên những kiến thức thực tiễn quý báu mà còn có ý nghĩa sâu sắc trong quá trình học tập và định hướng nghề nghiệp tương lai.

2. Kiến Thức Thực Tế Về Công Nghệ Hiện Đại

Chuyến tham quan tại LG Display Hải Phòng giúp sinh viên hiểu rõ hơn về quy trình sản xuất màn hình OLED và LCD, từ khâu nhập nguyên liệu, các bước chế tạo, kiểm tra chất lượng cho đến sản phẩm hoàn thiện. Những kiến thức này giúp sinh viên liên hệ trực tiếp với những gì đã học trong sách vở, thấy rõ sự áp dụng của lý thuyết vào thực tế.

Công Nghệ OLED và LCD

Sinh viên được tận mắt chứng kiến các dây chuyền sản xuất tiên tiến, các công nghệ mới nhất trong lĩnh vực hiển thị, như công nghệ OLED với những ưu điểm vượt trội về độ mỏng, độ sáng và khả năng hiển thị màu sắc. Qua đó, sinh viên nhận ra sự khác biệt và ứng dụng thực tế của các loại màn hình trong các thiết bị điện tử hiện nay.

3. Kết Nối Lý Thuyết Với Thực Tiễn

Một trong những lợi ích lớn nhất của chuyến tham quan là khả năng kết nối giữa lý thuyết học được trên giảng đường với thực tiễn sản xuất. Những kiến thức về kỹ thuật điện tử, mạch điện, và công nghệ vật liệu được cụ thể hóa qua các bước sản xuất và kiểm tra chất lượng màn hình tại nhà máy.

Quy Trình Sản Xuất Và Kiểm Tra Chất Lượng

Sinh viên có cơ hội học hỏi cách thức kiểm tra và đảm bảo chất lượng sản phẩm, từ đó hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc kiểm soát chất lượng trong sản xuất công nghiệp. Những kinh nghiệm thực tế này là vô cùng quý báu, giúp sinh viên có cái nhìn toàn diện hơn về ngành công nghiệp mình đang theo đuổi.

4. Định Hướng Nghề Nghiệp

Chuyến tham quan còn có ý nghĩa đặc biệt trong việc định hướng nghề nghiệp cho sinh viên. Qua buổi giao lưu với các chuyên gia và kỹ sư tại LG Display, sinh viên được chia sẻ về những xu hướng mới nhất trong ngành, những kỹ năng cần thiết và cơ hội việc làm trong tương lai.

Giao Lưu Và Học Hỏi

Các buổi thảo luận với chuyên gia không chỉ cung cấp thêm kiến thức mà còn mở ra những cơ hội kết nối, tạo điều kiện cho sinh viên đặt câu hỏi và giải đáp những thắc mắc về ngành. Đây là bước chuẩn bị quan trọng giúp sinh viên tự tin hơn khi bước vào thị trường lao động.

5. Trải Nghiệm Văn Hóa Doanh Nghiệp

Không chỉ học hỏi về công nghệ, chuyến tham quan còn giúp sinh viên trải nghiệm văn hóa doanh nghiệp của một công ty đa quốc gia như LG Display.

Từ phong cách làm việc chuyên nghiệp, tinh thần trách nhiệm đến sự sáng tạo và đổi mới không ngừng, tất cả đều là những bài học quý báu.

Văn Hóa Làm Việc Chuyên Nghiệp

Sinh viên được chứng kiến sự tận tâm và chuyên nghiệp của đội ngũ nhân viên tại LG Display, từ đó rút ra những bài học về tác phong làm việc và tinh thần đồng đội.

Những trải nghiệm này góp phần hình thành tư duy và thái độ làm việc chuyên nghiệp, sẵn sàng hòa nhập vào môi trường làm việc sau này.

Chuyến tham quan và trải nghiệm thực tế tại công ty LG Display Hải Phòng vào ngày 25/5/2024 không chỉ là một cơ hội học tập thực tiễn quý báu mà còn mang lại nhiều ý nghĩa sâu sắc cho sinh viên chuyên ngành Kỹ thuật điện tử.

Những kiến thức và kinh nghiệm thu được từ chuyến đi này sẽ là nền tảng vững chắc, giúp sinh viên tự tin hơn trên con đường học tập và sự nghiệp tương lai.

Một số hình ảnh tại buổi Thăm quan, trải nghiệm thực tế tại Công ty LG Display Hải Phòng

Để biết thêm chi tiết xin xem thêm TẠI ĐÂY

Nguyễn Ninh

Trong thời đại số hóa và công nghệ hiện đại, chip điện tử – hay còn được gọi là chip bán dẫn – đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền công nghiệp toàn cầu.

Từ các thiết bị điện tử cá nhân đến hệ thống thông tin phức tạp của các doanh nghiệp và tổ chức, chip đã trở thành trái tim của nền kỹ thuật số, nơi mà mọi dữ liệu được xử lý và các chương trình được thực thi.

Hợp tác toàn diện Việt – Mỹ trong ngành Công nghệ Chip, bán dẫn và vi mạch

Một điều thú vị là, trong cuộc cách mạng công nghệ hiện nay, không chỉ là chúng ta chọn chip mà ngược lại, thế giới cũng đã chọn chúng ta để tạo ra các chip tiên tiến.

Điều này đặt ra một trách nhiệm lớn đối với ngành công nghiệp, cũng như các nhà nghiên cứu và kỹ sư, về việc đảm bảo rằng các chip được sản xuất và triển khai một cách an toàn, hiệu quả và có ý thức về môi trường.

Tháng 9/2023, trong tuyên bố chung về quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt – Mỹ, hai bên ghi nhận tiềm năng to lớn của Việt Nam trở thành quốc gia chủ chốt trong ngành công nghiệp bán dẫn.

Cuối năm ngoái, CEO Nvidia Jensen Huang cũng sang Việt Nam và cam kết biến Việt Nam thành quê hương thứ hai của công ty.

Thủ tướng Phạm Minh Chính (phải) và Jensen Huang, CEO Nvidia, trong cuộc gặp tháng 9 tại Mỹ

Vai trò của Việt Nam trong lĩnh vực Chip, bán dẫn

Một trong những khía cạnh quan trọng nhất của việc chọn chúng ta làm chip là vai trò của chúng trong việc xử lý và bảo vệ dữ liệu.

Trong một thế giới mà dữ liệu trở nên ngày càng quan trọng và nhạy cảm, sự an toàn và bảo mật của thông tin là một ưu tiên hàng đầu.

Do đó, việc phát triển các chip có khả năng mã hóa mạnh mẽ và có khả năng chống lại các cuộc tấn công mạng là một nhiệm vụ quan trọng mà ngành công nghệ phải đối mặt.

Ngoài ra, việc chọn chúng ta làm chip cũng đặt ra các vấn đề về môi trường và bền vững. Quá trình sản xuất chip đòi hỏi sử dụng nhiều tài nguyên và năng lượng, và việc xử lý chúng có thể tạo ra các chất thải độc hại.

Do đó, việc phát triển các công nghệ sản xuất chip thân thiện với môi trường và tái chế là một phần không thể thiếu của sứ mệnh của chúng ta.

Cuối cùng, thế giới đã chọn chúng ta làm chip không chỉ là về công nghệ mà còn là về trách nhiệm và tầm nhìn. Chúng ta cần đảm bảo rằng các công nghệ mới nhất và tiến tiến nhất không chỉ phục vụ cho lợi ích cá nhân mà còn phải hướng tới sự tiến bộ của cả xã hội.

Chúng ta đứng trước một cơ hội lớn để định hình tương lai thông qua việc phát triển và triển khai các chip điện tử đột phá – một nhiệm vụ mà chúng ta cần tiếp tục thực hiện với trách nhiệm và tầm nhìn xa.

Nguồn nhân lực cho ngành chip, bán dẫn

Và một trong những yếu tố quan trọng nhất đối với việc phát triển ngành chip và bán dẫn của một quốc gia là nguồn nhân lực.

Việt Nam, với dân số trẻ năng động và một hệ thống giáo dục ngày càng được cải thiện, đang trở thành một nguồn cung nhân lực tiềm năng cho ngành công nghiệp chip và bán dẫn.

Các trường đại học và viện nghiên cứu ở Việt Nam ngày càng chú trọng vào việc đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực này, tạo ra một lực lượng lao động chất lượng cao có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Không chỉ có nguồn nhân lực chất lượng, mà còn là sự hỗ trợ từ chính phủ và các cơ quan quản lý. Chính sách hỗ trợ và khuyến khích đầu tư vào ngành công nghiệp chip và bán dẫn, cùng với các chương trình đào tạo và nghiên cứu, đang được triển khai rộng rãi để thúc đẩy sự phát triển của ngành này.

Ngoài ra, sự hợp tác và đầu tư từ các công ty công nghệ hàng đầu trong và ngoài nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng lực sản xuất và nghiên cứu phát triển của ngành chip và bán dẫn tại Việt Nam.

Sự hỗ trợ từ các đối tác quốc tế không chỉ mang lại cơ hội đào tạo và công nghệ mới mà còn mở ra thị trường tiềm năng cho các sản phẩm và dịch vụ chip và bán dẫn “Made in Vietnam”.

Và trong chiến lược phát triển ngành chip, bán dẫn được Bộ chủ trì soạn thảo năm 2023, với mục tiêu Việt Nam có 50 nghìn kỹ sư thiết kế, hàng trăm nghìn kỹ sư, lao động kỹ thuật trong các ngành liên quan, đưa Việt Nam đến 2030 trở thành một trung tâm về công nghiệp vi mạch bán dẫn với các hoạt động thiết kế, đóng gói và kiểm thử.

Từ mục tiêu này sẽ đưa ra các nhiệm vụ trọng tâm trong việc cải thiện thể chế, chính sách, phát triển và đào tạo nhân lực, nghiên cứu, hỗ trợ khởi nghiệp, hình thành hệ sinh thái vi mạch bán dẫn Việt Nam, hợp tác quốc tế.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng trong buổi gặp gỡ hội viên của Hiệp hội Vinasa.

Tóm lại, Việt Nam đang là một trong những điểm sáng trong lĩnh vực chip và bán dẫn, với nguồn nhân lực tài năng, sự hỗ trợ từ chính phủ và các đối tác quốc tế. Việc đầu tư và phát triển ngành công nghiệp này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước, đồng thời củng cố vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghiệp toàn cầu.

Ngành Công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch

Để đáp ứng được thị trường nguồn nhân lực bán dẫn theo chủ trương của nhà nước, Khoa Điện tử – Trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp nhận được sự chỉ đạo của Ban lãnh đạo Nhà trường và của Ban giám đốc Đại học Thái Nguyên đã tiến hành xây dựng chương trình Đào tạo ngành Công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch  với trọng tâm chính của chương trình đào tạo là đào tạo các kỹ sư công nghệ làm việc trong lĩnh vực liên quan đến thiết kế vi mạch bán dẫn và sản xuất các bộ vi mạch bán dẫn (Integrated Circuit – IC).

Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp được thành lập từ năm 1965 đã trải qua kinh nghiệm 58 năm đào tạo với 37 chuyên ngành đào tạo đại học và sau đại học, trong đó kinh nghiệm đào tạo các ngành liên quan như: Kỹ thuật điện tử – viễn thông; Vật liệu, Cơ điện tử và Kỹ thuật máy tính.

Đối chiếu với chức năng, nhiệm vụ của Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp do Bộ Giáo dục và Đào tạo và Đại học Thái Nguyên ban hành thì trường là đơn vị phù hợp trong Đại học Thái Nguyên xây dựng và thực hiện tuyển sinh, đào tạo ngành Công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch.

Với năng lực và trình độ của giảng viên cơ hữu, Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp hoàn toàn đáp ứng đủ các điều kiện để đào tạo kỹ sư ngành Công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch.

Việc mở ngành mới sẽ đáp ứng nhu cầu nhân lực cho phát triển kinh tế của cả nước nói chung và khu vực trung du miền núi phía Bắc, góp phần vào sự phát triển của Nhà trường và thực hiện chiến lược đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực của Đại học Thái Nguyên; hiện thực hoá Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 22 tháng 3 năm 2018 của Bộ Chính trị về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiêp quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Nguyễn Ninh

Thiết kế vi mạch được quan tâm ở Việt Nam từ đầu những năm 2000, từ khi Intel bắt đầu vào Việt Nam. Tuy nhiên cộng đồng còn nhỏ, đa phần là outsource.

Nghị quyết 124/NQ-CP ngày 07/8/2023 của CP yêu cầu các bộ ngành liên quan nghiên cứu, xây  dựng Đề án Phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, theo đó dự kiến đào tạo khoảng 30.000-50.000 nhân lực, chuyên gia.

Thực trạng thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao về lĩnh vực bán dẫn và thiết kế vi mạch

Tại Mỹ, kết quả khảo sát cho thấy, đến năm 2030, ngành công nghiệp bán dẫn nước này sẽ phải đối mặt với việc thiếu hụt 67.000 chuyên gia có kỹ năng cao.

Nhân lực lĩnh vực bán dẫn toàn cầu ước tính >2 triệu (2021), nhu cầu bổ sung hơn một triệu vào 2030. Nhu cầu bổ sung hơn 100,000 nhân lực hàng năm.

Theo số liệu của Bộ TT&TT, ở Việt Nam, ngành công nghiệp bán dẫn cần 10.000 kỹ sư mỗi năm, nhưng nhân lực hiện tại chỉ đáp ứng dưới 20%.

Nhân sự lĩnh vực này tại Việt Nam chỉ tăng trưởng khoảng 500 kỹ sư mỗi năm, thiếu về số lượng, chưa đạt yêu cầu về chất lượng.

Các hoạt động liên quan đến ngành bán dẫn và thiết kế vi mạch gần đây

– Vi mạch được đẩy lên cao trào khi Tổng thống Mỹ John Biden sang thăm Việt Nam vào 10-11/9 và Thủ tướng Phạm Minh Chính sang thăm Mỹ khoảng 10 ngày sau đó.

– Bộ kế hoạch đầu tư đã tiến hành khảo sát, thu thập thông tin về đào tạo Thiết kế vi mạch, công nghệ bán dẫn.

– Bộ KH&CN tổ chức Hội thảo giới thiệu về công nghệ bán dẫn Đài Loan vào 26/9 thu hút các trường đại học (Bách Khoa, Quốc gia, PTiT) và một số doanh nghiệp tham gia.

– Bộ TT&TT phối hợp cùng Hiệp hội thiết bị và bán dẫn toàn cầu (SEMI) tổ chức diễn đàn “SEMI SEA TalentConnect – Kết nối nhân tài” vào cuối tháng 9/2023.

– Ở Việt Nam, một số trường đại học đã đào tạo về công nghệ bán dẫn, nhưng chủ yếu là chuyên ngành, một số ít trường là ngành liên quan.

– Các trường đại học lớn, có ngành/chuyên ngành liên quan thiết kế vi mạch đang tập hợp nhau lại để trao đổi kinh nghiệm, chuẩn bị đào tạo trình độ đại học về thiết kế vi mạch, công nghệ bán dẫn.

– Ngày 19/10, tại Đại học Đà Nẵng, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) tổ chức Hội thảo Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ngành công nghiệp chip bán dẫn từ các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam.

– Chiều 29/10/2023 tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia cơ sở Hòa Lạc (NIC Cơ sở Hòa Lạc) tổ chức Hội Nghị Cấp Cao Về Công Nghiệp Bán dẫn Việt Nam 2023.

Một số hình ảnh của Hội thảo “Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ngành công nghiệp chip bán dẫn từ các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam” ngày 19/10, tại Đại học Đà Nẵng do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) tổ chức.

Tại Hội thảo, đại diện các cơ sở giáo dục đại học đã báo cáo tham luận với các chủ đề thời sự, xuất phát từ nhu cầu và thực tiễn như:

Xây dựng chương trình đào tạo dựa trên yêu cầu công nghệ thiết kế và chế tạo chip bán dẫn tại Đại học Bách khoa Hà Nội;

Thiết kế chip bán dẫn: Đào tạo và nghiên cứu tại Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh;

Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực ngành bán dẫn – thực trạng và định hướng phát triển tại Đại học Quốc gia Hà Nội;

Định hướng đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực thiết kế chip tại Đại học Đà Nẵng;

Tầm quan trọng của nhân lực thiết kế vi mạch đối với ngành thông tin và truyền thông Việt Nam.

Một số hình ảnh trưng bày sản phẩm chip bán dẫn của một số trường Đại học tại Triển lãm quốc tế Đổi mới sáng tạo Việt Nam ngày 28/10/2023 tại Hà Nội:

Thị trường nhu cầu nguồn nhân lực bán dẫn và vi mạch

Hiện nay, cộng đồng vi mạch cả nước có hơn 40 công ty, doanh nghiệp thiết kế vi mạch và hơn 5.000 kỹ sư, chuyên gia về thiết kế vi mạch.

Trong đó, TP.HCM có hơn 30 công ty và sẽ còn tăng trong thời gian tới. Đặc biệt, sự dịch chuyển của các công ty thiết kế vi mạch trên thế giới về Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng ngày càng tăng dẫn đến nhu cầu nhân lực khá lớn.

Ông Trần Bá Linh, Tổng Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Công nghệ cao Điện Quang (Công ty Cổ phần Tập đoàn Điện Quang) cho rằng, sở dĩ ngành công nghiệp điện tử ở Việt Nam phát triển chậm, chưa thể hiện được vai trò chủ lực trong sự phát triển kinh tế của đất nước là do thiếu sự đầu tư đúng mức vào nghiên cứu và phát triển các nền tảng công nghệ cốt lõi, đặc biệt là thiếu nhân lực có chuyên môn đảm nhiệm trong ngành này.

TP.HCM chiếm 76% tổng số hơn 5.500 kỹ sư thiết kế chip trong cả nước. Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch Hội Công nghệ vi mạch bán dẫn TP.HCM, trong các công đoạn sản xuất vi mạch bán dẫn thì Việt Nam tập trung vào công đoạn thiết kế vi mạch, chiếm khoảng 52%.

Còn lại các công đoạn khác, như: Sản xuất vi mạch, đóng gói, kiểm định vi mạch… chiếm 48%, nhưng vẫn còn rất non trẻ. Điều này đồng nghĩa với việc, trong 5.500 nhân lực hiện có, chủ yếu tập trung vào thiết kế vi mạch, các công đoạn khác nguồn nhân lực rất thiếu.

Phân phối kỹ sư thiết kế vi mạch của các trường đại học

Đại học Quốc gia TP.HCM, hiện có 4 trường trực thuộc đào tạo 4 ngành gần bao gồm chuyên ngành thiết kế vi mạch và 10 ngành có môn học liên quan lĩnh vực thiết kế vi mạch các ngành có liên quan thiết kế vi mạch cung cấp khoảng 200 sinh viên và 50 học viên sau đại học mỗi năm.

Tỷ lệ % kỹ sư thiết kế vi mạch theo trường đại học

Tuy nhiên, từ trước tới nay, không có ngành thiết kế vi mạch, mà cũng chỉ mới đào tạo ngành gần, ngành liên quan, tức lồng ghép với ngành kỹ thuật điện tử hoặc điện tử viễn thông…

Trong đó, các ngành liên quan chiếm khoảng 18%, ngành gần chiếm 6% tổng quy mô đào tạo. Đây được xác định là nguồn lực để đào tạo thiết kế vi mạch nâng cao lên thạc sĩ, tiến sĩ.

Theo các chuyên gia để cho ra một chíp bán dẫn hoàn thiện có ba công đoạn chính là thiết kế; chế tạo; kiểm tra, đóng gói. Trong ba công đoạn này, công đoạn thiết kế chiếm khoảng 50-60% giá thành sản phẩm, công đoạn chế tạo chiếm khoảng 25-30%, công đoạn kiểm tra, đóng gói chiếm khoảng 15-20%.

Các chương trình đào tạo

Chương trình đào tạo chuyên sâu

Khối trường ĐH kĩ thuật công nghệ hàng đầu của Việt Nam đã tương đối sẵn sàng đào tạo đáp ứng yêu cầu về nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn – vi mạch.

Cụ thể, nhân lực về nghiên cứu, phát triển và sản xuất vật liệu bán dẫn có các ngành đào tạo về Hóa học, Vật lý, Vật liệu…; nhân lực về thiết kế và sản xuất vi mạch có Kĩ thuật điện tử, Điện tử-Viễn thông cùng các ngành gần bao gồm Kĩ thuật điện, Điều khiển và Tự động hóa, Cơ điện tử…

GS.TS Chử Đức Trình, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ, ĐH Quốc gia Hà Nội, nếu Việt Nam hướng đến thiết kế chip thì các lĩnh vực cần đầu tư thêm là Kĩ thuật điện tử, Kĩ thuật máy tính, Vật lí. Còn nếu hướng đến chế tạo chip thì phải có Vật lí, Tự động hóa, Điện tử… Còn hướng tới đóng gói chip là Điện tử, Hóa, Tự động hóa…

Như vậy phân khúc thị trường sẽ yêu cầu các ngành đào tạo phù hợp. “Cho đến nay chưa một quốc gia nào làm chủ hoàn toàn công nghệ chip, kể cả Mỹ, châu Âu. Mỗi nước làm chủ một công đoạn”, GS Trình khẳng định.

Chương trình đào tạo cấp tốc

Đào tạo giảng viên

GS Trình cho rằng Việt Nam không nên đặt ra việc sẽ có một ngành đào tạo chip bao gồm tất cả các công đoạn liên quan. Việt Nam vẫn là một thị trường mới về ngành công nghiệp này so với thế giới. Trong thời gian tới, phải lựa chọn được một vài mắt xích nào đó trong các khâu sản xuất chip mà có thể chiến thắng chắc chắn.

Bài học của Đài Loan (Trung Quốc) rất cần được nhìn nhận, học tập. Cách đây mấy chục năm, Đài Loan chọn công đoạn gia công chip và hiện nay thành công nhất thế giới.

Trích: Báo cáo tại Hội thảo nghiên cứu khoa học cấp trường về “Đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực điện tử, bán dẫn và thiết kế vi mạch” – Tác giả: Mai Trung Thái

Thiết kế vi mạch và bán dẫn – Việt Nam có cơ hội lớn để tham gia sâu vào chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng của các ngành công nghệ cao.

Đứng trước nhu cầu rất lớn về nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực thiết kế vi mạch và nền công nghiệp bán dẫn ở trên thế giới cũng như tại Việt Nam bắt buộc các trường Đại học kỹ thuật ở nước ta phải tham gia vào quá trình đào tạo.

I. NHU CẦU VỀ NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT LƯỢNG CAO TRONG LĨNH VỰC THIẾT KẾ VI MẠCH VÀ NỀN CÔNG NGHIỆP BÁN DẪN

1. Xu thế phát triển công nghiệp bán dẫn ở Việt Nam và trên thế giới

Hiện nay, Việt Nam đang đứng trước vận hội lớn về sự phát triển và tham gia sâu vào chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng của các ngành công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao liên quan đến Kỹ thuật bán dẫn, điện tử, và vi mạch.

Việt Nam hiện đứng thứ 9 trên toàn cầu ở lĩnh vực xuất khẩu hàng điện tử, được đánh giá có hệ sinh thái bán dẫn phát triển nhanh, tiềm năng nâng cao vị trí trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.

Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 22 tháng 3 năm 2018 của Bộ Chính trị về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiêp quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định phát triển công nghiệp điện tử, bán dẫn, vi mạch là con đường chủ đạo, và đặt mục tiêu đến năm 2030 các ngành này đạt trình độ tiên tiến của thế giới, đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư nhằm tạo ra nền tảng công nghệ số cho các ngành công nghiệp khác.

Đây cũng là con đường mà các quốc gia Đông Á trước đây đã đi qua trong quá trình công nghiệp hóa như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và gần đây là Trung Quốc.

Chuyến thăm mới đây của Tổng thống Mỹ Joe Biden tới Việt Nam được đánh dấu bằng việc hai nước chính thức nâng cấp quan hệ song phương lên Đối tác chiến lược toàn diện.

Động thái này được kỳ vọng sẽ tiếp tục thúc đẩy phát triển kinh tế hai nước, trong đó hợp tác về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là một bước đột phá. Định hướng phát triển kinh tế chú trọng công nghệ cao của Việt Nam có nhiều điểm phù hợp với chiến lược định hình chuỗi cung ứng của Mỹ trong khu vực.

Các lĩnh vực chủ đạo trong hợp tác kinh tế Việt – Mỹ như ngành điện tử, bán dẫn và vi mạch, có thể nhận được nhiều nguồn vốn đầu tư và phát triển từ nước ngoài.

Các tập đoàn công nghệ như Intel, Amkor, Marvell, Technology, Faraday Technology, Renesas Corp., Synopsys, Cadence, Keysight Technology, Global Foundries và Hiệp hội bán dẫn Hoa Kỳ sẽ phối hợp với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia để xây dựng trung tâm đào tạo, nghiên cứu phát triển, tiến tới thiết kế các sản phẩm chip, bán dẫn v.v tại Việt Nam

Hội nghị Nhân sự và Công nghệ Nhân sự Việt Nam diễn ra ngày 15.9 tại Hà Nội, Hiệp hội phần mềm và dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) đã đưa ra các con số đáng chú ý.

Theo đó, Việt Nam thiếu 150.000-200.000 nhân lực trong lĩnh vực điện tử, bán dẫn trong giai đoạn 2022-2025. Theo số liệu của Bloomberg, Việt Nam là 1 trong 4 nước dẫn đầu châu Á xuất khẩu chip bán dẫn vào thị trường Mỹ, với doanh số hơn 500 triệu USD vào tháng 2/2023.

Điều đó cho thấy tiềm năng lớn của Việt Nam trong việc trở thành quốc gia sản xuất chip lớn trên thế giới, tuy nhiên yêu cầu bắt buộc là phải giải quyết được việc thiếu hụt nhân sự.

Đứng trước thách thức này, Trong Nghị quyết 124 NQ/CP kết luận nội dung phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 7 năm 2023, Chính phủ Việt Nam đã giao cho các Bộ ngành nhanh chóng xây dựng và triển khai Đề án phát triển nguồn nhân lực khoảng 30.000 đến 50.000 nhân lực đến năm 2030 ở các ngành nghề điện tử bán dẫn để cung cấp nhân sự cho các ngành công nghiệp công nghệ cao của Việt Nam.

Việt Nam đang có nhiều cơ hội trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn khi các doanh nghiệp có xu hướng dịch chuyển và tăng cường đầu tư tại Việt Nam, đặc biệt chuyến thăm vừa qua của tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đã thể hiện sự công nhận vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế theo ông Ray Nguyễn – Giám đốc bộ phận Thiết kế Vi mạch Tương tự và Hỗn hợp, Công ty Marvell Technology, Hoa Kỳ).

2. Nhu cầu nguồn nhân lực trong lĩnh vực thiết kế vi mạch và bán dẫn

Theo khảo sát của Hội Công nghệ Vi mạch Bán dẫn TP HCM (HSIA), từ năm 2019 đến nay, mỗi năm Việt Nam cần khoảng 1.000 kỹ sư ngành thiết kế vi mạch.

Nhìn chung, hệ thống các Trường Đại học tại Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực này. Do đó, việc đẩy mạnh đào tạo kỹ sư vi mạch là vô cùng cần thiết.

Trong chuỗi cung ứng vi mạch bán dẫn gồm 4 khâu thiết kế, sản xuất, đóng gói – kiểm tra và chế tạo thiết bị, Việt Nam hiện nay đang có lợi thế để tham gia sâu vào khâu thiết kế – vốn chiếm 53% giá trị gia tăng của một sản phẩm vi mạch.

Hiện nay, có khá nhiều công ty thiết kế vi mạch lớn trên thế giới đã có mặt ở Việt Nam, tạo ra cơn khát nguồn nhân lực chất lượng cao.

Để phát triển công nghệ vi mạch bằng chính nội lực trong nước thì bài toán đầu tiên phải là đào tạo nhân lực và có chiến lược cụ thể ở tầm quốc gia (theo PGS.TS. Mai Thanh Phong – Hiệu trưởng trường ĐHBK TPHCM).

Hiện nay có hơn 50 doanh nghiệp FDI lớn đã đầu tư vào Việt Nam về công nghiệp vi điện tử và bán dẫn (Khu Công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh (SHTP), Intel, Marvell Technology, Faraday Technology, Renesas Corp., Synopsys, Cadence, Keysight Technology, Wavepia Inc., Rainno, IMEC, NXP, Ampere Computing, FPT và Viettel…), trong đó lĩnh vực thiết kế vi mạch đòi hỏi nhiều nhất nguồn nhân lực chất lượng cao.

Dự kiến, sau chuyến thăm của Tổng thống Mỹ sẽ có thêm nhiều tập đoàn lớn đầu tư vào Việt Nam, trong đó chủ yếu yêu cầu nhân lực thiết kế vi mạch, hy vọng sẽ có đầu tư vào công nghiệp sản xuất.

Các công ty thiết kế vi mạch tại Việt Nam (theo Cộng đồng vi mạch Việt Nam – Số liệu tháng 10.2023)

Tổng nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực này theo dự báo của một số chuyên gia kinh tế (ĐH Fullbright), trong 5 năm tới khoảng 20.000 và 10 năm tới khoảng 50.000 từ trình độ đại học trở lên.

Hiện tại, số nhân lực thiết kế vi mạch ở Việt Nam mới có khoảng 5.000 người, theo giới chuyên ngành (đến từ các trường đại học kỹ thuật) thì nhu cầu đào tạo trong một vài năm tới khoảng 3.000 người/năm (phù hợp với dự báo của các chuyên gia kinh tế), trong đó số tốt nghiệp sau đại học chiếm ít nhất 30% (bao gồm cả kỹ sư bậc 7, thạc sĩ, tiến sĩ).

Nhu cầu về nhân lực để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn và thiết kế vi mạch mỗi năm tăng từ 10 – 15% nhưng hiện tại vẫn còn thiếu về số lượng cũng như chưa đạt yêu cầu về chất lượng. Phần lớn nguồn nhân lực này mới chỉ là các kỹ sư thiết kế (vật lý, layout), kiểm thử (DV).

Số lượng kỹ sư thiết kế vi mạch và tỷ lệ phân bố trong các khâu của ngành thiết kế chip ở Việt Nam giai đoạn 2000-2021 (Nguồn: Cộng đồng vi mạch Việt Nam)

Các công ty hoạt động trong lĩnh vực vi mạch và bán dẫn tại Việt Nam hiện nay trung bình có khoảng 150 vị trí tuyển dụng mới hằng quý từ năm 2021 và chủ yếu tập trung vào một số khâu chính trong quy trình thiết kế chip (Physical Design: ~20%; Design Verification: ~18%; Design Implementation & AMS Design: ~14%).

Số lượng vị trí tuyển dụng mới hàng quý của các công ty hoạt động trong lĩnh vực vi mạch và bán dẫn từ năm 2021 (Nguồn: Cộng đồng vi mạch Việt Nam)

3. Đào tạo nhân lực trình độ cao (CN, KS, ThS, TS) phục vụ phát triển công nghiệp bán dẫn

Quy trình thiết kế vi mạch gồm 2 giai đoạn chính là “Front-end design” (thiết kế luận lý) và “Back-end design” (thiết kế vật lý). Sinh viên ngành Thiết kế vi mạch ra trường có thể tham gia ngay vào khâu thiết kế vi mạch Back-end như layout hay kiểm tra vi mạch và khâu thiết kế Front-end cho một số vi mạch số và tương tự có độ phức tạp thấp.

Theo ông Nguyễn Thanh Yên – Giám đốc Công ty CoAsia Semi Việt Nam, Quản trị viên Cộng đồng vi mạch Việt Nam nhận định, trước mắt, Việt Nam nên tập trung theo hướng phát triển các công ty fabless (công ty chuyên thiết kế các sản phẩm bán dẫn). 

Đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, đúng tầm về thiết kế vi mạch là vấn đề quan trọng và cấp thiết, đặc biệt trong thời gian gần đây, khi vi mạch liên tục nhận được nhiều sự quan tâm của chính phủ, doanh nghiệp cũng như các cơ sở đào tạo.

Trước những yêu cầu mang tính đặc thù của ngành vi mạch bán dẫn, việc đào tạo nhân lực đòi hỏi cơ sở đào tạo phải có cả năng lực và tiềm lực mạnh mẽ về cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm (PTN), chương trình đào tạo, đội ngũ giảng dạy, mạng lưới hợp tác,…

Bên cạnh đó, do tính đặc thù, hoạt động đào tạo và nghiên cứu về thiết kế vi mạch đòi hỏi phải có các hệ thống máy móc, trang thiết bị thí nghiệm hiện đại và đồng bộ.

Không dừng lại ở đó, trong mạng lưới phát triển ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn, sự phối hợp giữa cơ sở giáo dục trong nước với các cơ sở đào tạo nước ngoài và các doanh nghiệp được xem là yếu tố then chốt để thúc đẩy tiềm lực nghiên cứu, đào tạo của cả đôi bên.

Hiện nay việc đào tạo kỹ sư thiết kế vi mạch và bán dẫn mới chỉ tập trung ở một số các trường đại học ở Việt Nam và phần lớn tập trung ở một số trường như ĐH Bách Khoa Hồ Chí Minh (chiếm khoảng 26%), ĐH Khoa học tự nhiên – ĐHQG TPHCM (18%), ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM (12%), ĐH Bách Khoa Hà Nội (9%), ĐH CNTT – ĐHQG HCM (6%).

Tỷ lệ phân bố các kỹ sư tốt nghiệp trong lĩnh vực vi mạch và bán dẫn từ các trường ĐH ở Việt Nam (theo Cộng đồng vi mạch VN và HSIA – Hội công nghê vi mạch bán dẫn TP HCM)

Để đón đầu xu hướng cung cấp nhân lực lao động trong ngành điện tử, bán dẫn và vi mạch tầm nhìn đến năm 2045 tới đây, Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp xin phép được xây dựng ngành đào tạo Công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch với trọng tâm chính của chương trình đào tạo là đào tạo các kỹ sư công nghệ làm việc trong lĩnh vực liên quan đến thiết kế vi mạch bán dẫn và sản xuất các bộ vi mạch bán dẫn (Integrated Circuit – IC).

Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp được thành lập từ năm 1965 đã trải qua kinh nghiệm 58 năm đào tạo với 37 chuyên ngành đào tạo đại học và sau đại học, trong đó kinh nghiệm đào tạo các ngành liên quan như: Kỹ thuật điện tử – viễn thông; Vật liệu, Cơ điện tử và Kỹ thuật máy tính.

Đối chiếu với chức năng, nhiệm vụ của Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp do Bộ Giáo dục và Đào tạo và Đại học Thái Nguyên ban hành thì trường là đơn vị phù hợp trong Đại học Thái Nguyên xây dựng và thực hiện tuyển sinh, đào tạo ngành Công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch.

Với năng lực và trình độ của giảng viên cơ hữu, Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp hoàn toàn đáp ứng đủ các điều kiện để đào tạo kỹ sư ngành Công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch.

Việc mở ngành mới sẽ đáp ứng nhu cầu nhân lực cho phát triển kinh tế của cả nước nói chung và khu vực trung du miền núi phía Bắc, góp phần vào sự phát triển của Nhà trường và thực hiện chiến lược đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực của Đại học Thái Nguyên; hiện thực hoá Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 22 tháng 3 năm 2018 của Bộ Chính trị về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiêp quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

II. CÁC THÁCH THỨC TRONG ĐÀO TẠO, NGHIÊN CỨU NGÀNH CÔNG NGHỆ ĐIỆN TỬ, BÁN DẪN VÀ VI MẠCH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CỦA VIỆT NAM

Công nghiệp bán dẫn đang trở thành một ngành công nghiệp đầy tiềm năng và có sự phát triển nhanh chóng trên toàn cầu. Việt Nam được đánh giá có hệ sinh thái bán dẫn phát triển nhanh, tiềm năng nâng cao vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đồng thời, việc các tập đoàn lớn trên thế giới đầu tư vào Việt Nam thời gian qua cho thấy Việt Nam đang đứng trước cơ hội rất lớn để phát triển ngành bán dẫn trong nước và bước chân vào thị trường bán dẫn nghìn tỷ USD toàn cầu.

Hiện tại, có hai con đường để Việt Nam phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, một là theo hướng mở rộng thêm khâu chế tạo, sản xuất còn bỏ ngỏ, hai là phát huy khâu thiết kế, đóng gói.

Các nhà máy ở Việt Nam mới đang dừng lại ở việc là địa chỉ để các tập đoàn lớn thực hiện khâu đóng gói và kiểm thử, chưa có nhà máy sản xuất chip bán dẫn. “Sản xuất chip sẽ cần sự đầu tư vô cùng lớn vào cơ sở hạ tầng, máy móc,… nếu không đảm bảo sản xuất số lượng lớn.

thì sẽ gần như không có lãi. Trong khi với mảng thiết kế chip, chi phí đầu tư ban đầu thấp hơn nhiều lần và có tỷ lệ lợi nhuận rất cao” (Nguyễn Thanh Yên – Giám đốc Công ty CoAsia Semi Việt Nam, Quản trị viên Cộng đồng vi mạch Việt Nam).

Với chi phí thấp hơn và lợi thế nhất định cho đào tạo nhân lực, việc tập trung vào khâu thiết kế được cho là phương án thích hợp hơn để Việt Nam phát triển công nghiệp bán dẫn.

Để giải thích bài toán chi phí, ông Yên nêu ví dụ, một công ty muốn mở nhà máy sản xuất bán dẫn quy mô nhỏ cần đầu tư khoảng 300 triệu USD, chưa kể chi phí nhân lực, vận hành, nguyên vật liệu đầu vào.

Nếu không đảm bảo giá thành sản phẩm đủ cạnh tranh thì thời gian thu hồi vốn sẽ rất lâu, có thể đến chục năm.

Trong khi đó, nếu công ty thiết kế chip và thuê đối tác sản xuất thì vốn bỏ ra sẽ thấp hơn nhiều. Cụ thể, chi phí đầu tư đội ngũ thiết kế chỉ khoảng 2 triệu USD/năm.

Giả sử công ty thuê sản xuất thì chỉ cần đạt doanh số khoảng 1 triệu USD/năm, công ty đã có thể đạt lợi nhuận 500 nghìn USD, sẽ rất nhanh để công ty đạt được điểm hòa vốn.

Để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn ở Việt Nam, ông Nguyễn Thanh Yên nhận định, đầu tư vào ngành bán dẫn ở Việt Nam nên lấy con người là yếu tố then chốt.

Chúng ta sẽ không thể có một ngành khoẻ mạnh khi đội ngũ nhân lực chưa đủ đông. Hiện, mảng thiết kế vi mạch ở nước ta có đội ngũ hơn 5000 kỹ sư, chủ yếu đang làm cho công ty nước ngoài.

Trong ngành chip, kỹ sư thiết kế nắm vị trí quan trọng nhất vì hiểu rõ toàn bộ thiết kế. Con số 5.000 kỹ sư tuy không lớn nhưng cũng không quá nhỏ, bởi lực lượng này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo, hướng nghiệp các thế hệ kỹ sư kế tiếp.

Việt Nam đang rất thiếu nhân lực chất lượng cao trong ngành bán dẫn, cần chú trọng đầu tư xây dựng nguồn nhân lực trẻ, tay nghề cao, được đào tạo bài bản.

Dù đã có sự vào cuộc của nhiều trường đại học lớn, song, công tác đào tạo về lĩnh vực vi mạch, bán dẫn của Việt Nam lại đang đứng trước nhiều khó khăn, chưa thể đáp ứng ngay nhu cầu lớn về nhân lực chất lượng cao.

Việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao về lĩnh vực vi mạch và bán dẫn tại các trường Đại học ở Việt Nam hiện nay đang gặp phải không ít các thách thức, có thể kể ra như sau:

1. Chưa có mã ngành thiết kế vi mạch, chỉ tiêu tuyển sinh phụ thuộc, thiếu các CTĐT và các khóa đào tạo

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, mỗi năm, ngành Công nghệ thông tin và Công nghệ số trong nước cần 150.000 kỹ sư nhưng số lượng hiện mới đáp ứng khoảng 60%. Riêng ngành công nghiệp bán dẫn cần 10.000 kỹ sư, nhưng chỉ đáp ứng được dưới 20%.

Ông Nguyễn Vinh Quang, Giám đốc CTCP Bán dẫn FPT (FPT Semiconductor) chỉ ra rằng, trong thời gian từ nay đến năm 2030, thế giới sẽ thiếu khoảng 1.000.000 nhân lực chuyên về lĩnh vực này. Theo ông, sự thiếu hụt này diễn ra mạnh nhất ở các nước phát triển, nhưng đây cũng là cơ hội cho Việt Nam.

Để giải quyết vấn đề thiếu hụt nhân lực, tháng 7/2023 vừa qua, Chính phủ đã yêu cầu các Bộ liên quan xây dựng và triển khai Đề án phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030. Kế hoạch dự kiến đào tạo khoảng 30.000-50.000 kỹ sư và 100 chuyên gia về chuyển đổi số và sản xuất chip bán dẫn.

Hiện nay, có rất nhiều các nhóm ngành tiềm năng có sự đóng góp từ ngành bán dẫn như:

• Trí tuệ nhân tạo và Khoa học dữ liệu
• Máy tính lượng tử và Kết nối vạn vật
• Y tế kỹ thuật cao và công nghệ Gene
• Nông nghiệp và Thực phẩm nuôi cấy từ phòng thí nghiệm

• Viễn thông băng thông rộng và Robotic
• Vận chuyển cao tốc và Hàng không vũ trụ
• Vật liệu mới, Sản phẩm in 3D
• Năng lượng tái tạo – Năng lượng thay thế

Tuy nhiên hiện nay, hầu như ở một số trường Đại học ở Việt Nam có đào tạo nguồn nhân lực liên quan tới thiết kế vi mạch và bán dẫn hầu như mới chỉ là các nhóm ngành gần như Kỹ thuật Điện – Điện tử, Kỹ thuật điện tử – viễn thông, Kỹ thuật máy tính, Tin học, Vật lý kỹ thuật,…

Một số ngành đào tạo liên quan và phù hợp như Công nghệ Kỹ thuật điện – điện tử, Kỹ thuật điều khiển – tự động hóa, Công nghệ kỹ thuật điều khiển và tự động hóa, Kỹ thuật Robot và Trí tuệ nhân tạo, Khoa học máy tính, Công nghệ thông tin, Kỹ thuật vi điện tử và Công nghệ nano, Khoa học dữ liệu, Hệ thống thông tin, Toán ứng dụng.

Hiện tại, Bộ GD&ĐT vẫn chưa có mã ngành cấp 4 cấp cho ngành Thiết kế vi mạch (hệ ĐH và SĐH). Chỉ tiêu tuyển sinh hiện vẫn đang phụ thuộc vào các ngành đào tạo ngành gần hiện có, chưa có các CTĐT chuyên sâu về Thiết kế vi mạch cũng như các khóa đào tạo ngắn hạn về Thiết kế vi mạch hiện còn rất ít.

2. Thiếu đội ngũ giảng viên/chuyên gia chuyên sâu về Thiết kế vi mạch và công nghệ bán dẫn cũng như các chính sách hỗ trợ phù hợp

Vấn đề thiếu hụt giảng viên và chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế vi mạch và bán dẫn là một trong các thách thức không nhỏ của các trường Đại học ở Việt Nam khi tham gia vào việc đào tạo trong lĩnh vực này.

Đào tạo nhân lực ngành bán dẫn đòi hỏi sự tham gia của giảng viên và chuyên gia có kiến thức và kinh nghiệm sâu sắc trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, số lượng giảng viên và chuyên gia có chuyên môn cao và kinh nghiệm trong ngành bán dẫn còn hạn chế. Phương án để giải quyết vấn đề này là nâng cao chất lượng giảng viên, định hướng giảng viên học lên trình độ tiến sĩ về lĩnh vực thiết kế vi mạch và bán dẫn.

Ngoài ra cũng có thể thu hút các chuyên gia Việt Nam đã được đào tạo bài bản, đang làm việc ở các công ty nước ngoài về giảng dạy, đưa ra mức lương phù hợp.

3. Cơ sở vật chất và các PTN chuyên sâu về Thiết kế vi mạch và bán dẫn còn thiếu hoặc rất nghèo nàn, chưa theo kịp sự phát triển của công nghệ

Một trong những khó khăn lớn nhất trong đào tạo nhân lực ngành vi mạch, bán dẫn hiện nay là thiếu hụt cơ sở hạ tầng đào tạo (theo PGS-TS. Đỗ Văn Dũng, nguyên Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM).

Đào tạo nhân lực ngành bán dẫn đòi hỏi cơ sở hạ tầng hiện đại, công nghệ cao, tuy nhiên, hầu hết các trường đại học trong nước còn hạn chế về cơ sở vật chất và hệ thống trang thiết bị, không đáp ứng được yêu cầu đào tạo ngành bán dẫn.

Các công cụ phần mềm chuyên dụng dành cho thực hành, thí nghiệm và mô phỏng cho thiết kế vi mạch đều là bản quyền và chi phí rất cao.

4. Thiếu trung tâm nghiên cứu TKVM kết nối doanh nghiệp, trường ĐH, chuyên gia, thực hành chế tạo, thử nghiệm và kiểm thử

Hiện nay, mức độ kết nối giữa Doanh nghiệp – Nhà trường – Nhà nước chưa đủ chặt chẽ, dẫn đến việc hợp tác hướng dẫn, đào tạo nhân lực còn sơ sài. Để cải thiện, Nhà nước cần có những chính sách thu hút, đẩy mạnh sự hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học.

Các doanh nghiệp nước ngoài thường yêu cầu Chính phủ có chính sách giảm thuế khi hỗ trợ đào tạo nhân lực, nhưng ở Việt Nam hiện tại chưa có chính sách này.

Chưa kể, để đào tạo, công ty cần có người hướng dẫn sinh viên và thiết bị đắt tiền, đòi hỏi hỗ trợ về chi phí. Vấn đề lớn nữa là doanh nghiệp lo ngại sinh viên sau khi được đào tạo có thể làm việc cho đối thủ cạnh tranh, gây chảy máu chất xám. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp bán dẫn nước ngoài khá thờ ơ với việc hỗ trợ đào tạo nhân lực cho Việt Nam”, PGS-TS. Dũng chia sẻ.

Theo PGS-TS. Đỗ Văn Dũng (nguyên Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM) cũng đưa ra gợi ý, thay vì đào tạo nhân lực tràn lan, Nhà nước cũng có thể khuyến khích các trường đại học tái đào tạo những cá nhân giỏi từ các ngành liên quan bằng một khóa học ngắn hạn về bán dẫn. “Một kỹ sư điện tử, cơ điện tử hay kỹ sư vật liệu…

Hiện nay chỉ cần một khóa học 3 – 6 tháng tập trung vào bán dẫn là sẽ ra làm được việc. Các công ty lớn như Intel hay Microsoft cũng đang làm như vậy. Đầu tư theo hướng này sẽ tiết kiệm chi phí hơn đào tạo người mới một cách ồ ạt.

5. Số lượng doanh nghiệp vi mạch bán dẫn lớn ở Việt Nam còn chưa nhiều

Theo công ty nghiên cứu Technavio, thị trường công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng lên 1,65 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2025, với mức tăng trưởng hàng năm khoảng 6,5%. Tuy nhiên, viêc thiếu hụt nhân lực có tay nghề cao là một trong những rào cản lớn đối với ngành công nghiệp này.

Nếu tính con số 5000 là kết quả của 20 năm phát triển, trung bình mỗi năm chúng ta có 250 kỹ sư mới. Chắc chắn có năm ít hơn, có năm nhiều hơn nhưng thị trường thời gian qua trung bình mỗi năm hấp thụ được đâu đó loanh quanh số 250 kỹ sư.

Đây thực sự là con số ấn tượng trong hoàn cảnh không nhiều trường ở VN có môn học đào tạo bài bản về thiết kế vi mạch. Nếu lấy năm 2023 làm bản lề, khi các trường đẩy mạnh đào tạo vi mạch, trường CNTT (ĐHQG TPHCM) năm nay mong muốn tuyển 80 sinh viên cho chương trình đào tạo chuyên về vi mạch nhưng chỉ tuyển sinh được 40 sinh viên.

Giả sử 10 trường kỹ thuật mở chương trình đào tạo định hướng vi mạch, thị trường mỗi năm cần đủ sức hấp thụ 400 kỹ sư mới ra trường, câu hỏi là liệu thị trường đã sẵn sàng đón nhận hay chưa?

Hiện nay mới có khoảng 50 công ty, doanh nghiệp FDI lớn đầu tư vào Việt Nam về công nghiệp vi điện tử và bán dẫn.Trong 40 công ty đang hoạt động, chưa tới 10 công ty sẵn sàng tuyển số lượng lớn sinh viên mới ra trường hàng năm vì đa số các công ty có quy mô nhân sự dưới 100; các công ty mới ra nhập thị trường, kể cả công ty lớn cũng sẽ chỉ tuyển các bạn đã có kinh nghiệm, rất ít công ty mạo hiểm bằng cách tuyển dụng sinh viên mới ra trường khi thành lập như các công ty gia nhập thị trường 20 năm trước.

Nhưng khi các công ty mới tuyển dụng các bạn có kinh nghiệm từ thị trường thì các công ty cũ cũng sẽ cần gia tăng tuyển dụng để bù lại và chuẩn bị các phương án dự phòng. Nếu mỗi cty mới ra nhập thị trường có nhu cầu tuyển 20 kỹ sư trong năm đầu tiên thì cần 5 công ty mới mỗi năm để tạo ra nhu cầu 100 kỹ sư mới.

Hội tụ tất cả các điều kiện thuận lợi thì kịch bản tốt nhất, Việt Nam sẽ đào tạo 600 kỹ sư mỗi năm. Và mỗi trường Đại học chỉ cần đào tạo trung bình 60 kỹ sư/khoá là dư sức đáp ứng nhu cầu. Rõ ràng với năng lực hiện tại của các trường, đây không phải là bài toán khó.

Vấn đề chính có lẽ nằm ở nhu cầu hấp thụ thật của thị trường, mà cái này thì mỗi công ty có chiến lược riêng. Làm sao để các công ty tăng tỷ lệ tuyển dụng sinh viên mới ra trường? Làm thế nào để VN hàng năm thu hút thêm 5 công ty mới đến mở văn phòng thiết kế chip hay làm sao để khuyến khích có thêm nhiều công ty trong nước.

6. Chưa có nhiều SV lựa chọn học chuyên sâu về thiết kế vi mạch

Hiện tại, ở Việt Nam mới chỉ có một số trường Đại học đào tạo về lĩnh vực thiết kế vi mạch. Tại Đại học Bách khoa Hà Nội, mỗi năm ngành Kỹ thuật điện tử – viễn thông tuyển 780 sinh viên nhưng chỉ khoảng 40-50 em lựa chọn học chuyên sâu về thiết kế vi mạch.

Trong khi đó, các trường chủ yếu đào tạo ngành rộng hơn hoặc ngành gần. Chuyên ngành Thiết kế vi mạch mới xuất hiện trong chương trình đào tạo của Đại học Bách khoa Hà Nội, một số trường thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia TP HCM, Đại học FPT, Học viện công nghệ bưu chính viễn thông.

Trường ĐH Bách Khoa, trường ĐH Khoa học tự nhiên, trường ĐH Công nghệ thông tin (ĐH Quốc gia TP HCM) có quy mô đào tạo các ngành liên quan đến vi mạch và bán dẫn trên 3.500 học viên, trong đó đào tạo chuyên ngành TKVM khoảng 200 sinh viên và 50 học viên sau đại học mỗi năm.

Các trường đại học ở Việt Nam có thể đào tạo 3.000 nhân lực chất lượng cao hàng năm, đáp ứng nhu cầu ngành bán dẫn – vi mạch như dự báo nhưng gặp thách thức trong việc thu hút sinh viên. Hiện, nhiều ngành đào tạo nhân lực bán dẫn – vi mạch.

Ví dụ, các ngành Hóa học, Vật lý, Vật liệu cung cấp nhân lực về nghiên cứu, phát triển và sản xuất vật liệu bán dẫn. Với phần thiết kế và sản xuất vi mạch, các ngành phù hợp nhất là Kỹ thuật điện tử, Điện tử – viễn thông; các ngành gần là Kỹ thuật điện, Điều khiển và Tự động hóa, Cơ điện tử.

Việc đào tạo có thể tuyển mới từ đầu hoặc đưa sinh viên học các ngành gần chuyển đổi để học chuyên sâu trong 1-2 năm cuối. Ngoài ra, kỹ sư đã tốt nghiệp các ngành gần có thể học bổ sung các khóa từ vài tháng tới 1-2 năm để đáp ứng được yêu cầu của lĩnh vực bán dẫn – vi mạch.

Vụ Giáo dục Đại học đã thống kê riêng số sinh viên tuyển mới các ngành phù hợp như Điện tử – viễn thông, Vi điện tử hiện khoảng 6.000 mỗi năm và tốt nghiệp khoảng 5.000 mỗi năm. Với các ngành gần, số tuyển mới hàng năm khoảng 15.000 và tốt nghiệp khoảng 13.000.

Như vậy, nếu 30% sinh viên các ngành phù hợp và 10% các ngành gần theo học các chuyên ngành vi mạch – bán dẫn, số lượng 3.000 người tốt nghiệp mỗi năm để đáp ứng nhu cầu của ngành là khả thi. Tuy nhiên, số sinh viên lựa chọn chuyên ngành này chưa đạt mức trên.

Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa có thống kê số lượng nhân lực các trường đại học đã cung cấp cho thị trường bán dẫn – vi mạch trong những năm qua. Tuy nhiên, theo một số trường đại học lớn, không nhiều sinh viên lựa chọn học chuyên sâu lĩnh vực này.

Lý do là việc học về vi mạch không dễ như phần mềm, không phải chỉ cần có một chiếc máy tính là có thể học được như Công nghệ thông tin.

Bên cạnh đó, truyền thông xã hội ít nhắc tới ngành điện tử – bán dẫn nói chung và thiết kế vi mạch nói riêng nên chưa nhiều người biết nhu cầu nhân lực của ngành này lớn thế nào.

Điều này ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của học sinh. Vụ trưởng Giáo dục đại học cho rằng thị trường lao động về lĩnh vực bán dẫn – vi mạch mới manh nha hình thành, chủ yếu ở dạng tiềm năng nên chưa thu hút được sinh viên như những ngành bùng nổ, cơ hội việc làm rõ rệt.

Ngoài ra, các trường cũng gặp thách thức lớn trong việc nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu khắt khe của các doanh nghiệp nước ngoài.

Với những thách thức và khó khăn như vậy nhưng Việt Nam đang được đánh giá có tiềm năng tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, bảo đảm sự tiếp cận có kiểm soát đối với ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn nếu có những cơ chế, chính sách phù hợp để thu hút đầu tư từ các quốc gia có ngành công nghiệp bán dẫn phát triển và nâng cao năng lực công nghệ trong nước.

Hiện nay, Việt Nam có khoảng 5.000 kỹ sư làm việc trong lĩnh vực thiết kế vi mạch, trong đó, nhân lực tập trung nhiều nhất tại Thành phố Hồ Chí Minh (85%), Hà Nội (8%) và Đà Nẵng (7%). Đóng gói vi mạch cũng là lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh với sự hiện diện của nhà đầu tư chiến lược Intel tại Khu Công nghệ cao Thành phố Hồ Chí Minh.

Hệ sinh thái các doanh nghiệp nằm trong chuỗi cung ứng của nhà máy đóng gói Intel cũng từng bước được hình thành và củng cố.

Việc các công ty thiết kế vi mạch của Hàn Quốc đi theo Samsung vào Việt Nam cho thấy quy mô của ngành điện tử Việt Nam đã đủ lớn để kéo theo sự phát triển của ngành vi mạch bán dẫn, đầu tiên là trong các khâu thiết kế và đóng gói.

Các chuyên gia trong ngành nhận định Việt Nam là một lựa chọn thay thế đầy hứa hẹn cho các dự án sản xuất chip trong tương lai.

Việt Nam có nhiều thuận lợi để phát triển ngành sản xuất chip bán dẫn và xây dựng hệ sinh thái của ngành này, đó là có nhiều trường đại học, viện nghiên cứu cùng nguồn nhân lực trẻ năng động và sáng tạo, sẵn sàng tiếp cận và phát triển lĩnh vực chip bán dẫn khi được đầu tư và chuyển giao công nghệ từ các đối tác nước ngoài.

Đây là thời cơ lớn nhất từ trước đến nay của Việt Nam trong việc thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài cho sự phát triển của ngành công nghiệp bán dẫn.

Sự thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực thiết kế vi mạch và bán dẫn là một trong những thách thức đầu tiên mà Việt Nam sẽ phải đối mặt.Việt Nam mới chỉ có từ 5.000 đến 6.000 kỹ sư phần cứng được đào tạo cho lĩnh vực bán dẫn, thấp hơn rất nhiều so với nhu cầu dự kiến là cần 20 nghìn người trong 5 năm và 50.000 trong 10 năm tới.

Các trường Đại học ở Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao này. Tuy nhiên trong quá trình đào tạo về lĩnh vực Thiết kế vi mạch và bán dẫn, các trường Đại học ở Việt Nam gặp không ít những thách thức đặt ra.

Để có thể giải quyết bài toán nguồn nhân lực trong lĩnh vực vi mạch và bán dẫn trong thời gian tới, các cấp bộ ngành, các trường Đại học, viện nghiên cứu và Doanh nghiệp phải cùng thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp tích cực.

Trích: Báo cáo hội thảo cấp trường “Đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực điện tử, bán dẫn và thiết kế vi mạch” – Tác giả: Phạm Duy Khánh

Đầu thập niên 2000, bán dẫn là ngành công nghệ cao mới nổi tại Việt Nam. Những người trong ngành đều hiểu “quyền lực” của tấm silicon siêu nhỏ này.

Mỗi transistor kích cỡ nanomet – chưa bằng một phần nghìn sợi tóc, trong chip giống như những “công tắc” bật tắt dòng điện của mọi thiết bị điện tử – dù nhỏ như điện thoại, máy tính, hay lớn như tủ lạnh, ôtô… Là linh kiện quan trọng bậc nhất trong tất cả sản phẩm, công nghiệp bán dẫn trở thành xương sống cho sự phát triển của kỷ nguyên công nghệ.

Sau Renesas, sức nóng của ngành này tăng lên khi Intel – tập đoàn sản xuất chip có doanh thu lớn nhất thế giới – công bố mở nhà máy đóng gói và kiểm thử trị giá một tỷ USD tại TP HCM năm 2006.

Sự xuất hiện của hai doanh nghiệp hàng đầu được xem như cột mốc đưa Việt Nam trở lại “sân chơi” ngành chip toàn cầu sau khi Z181, nhà máy bán dẫn đầu tiên, dừng sản xuất đầu những năm 1990.

Nhiều doanh nghiệp nước ngoài nối gót sang Việt Nam mở văn phòng, phối hợp với các trường để đào tạo nhân sự. Trong nước, Trung tâm nghiên cứu Thiết kế Vi mạch (microchip – chip bán dẫn chứa mạch điện tử) đầu tiên cũng được thành lập tại Đại học Quốc gia TP HCM năm 2005.

“Không khí trong ngành lúc đó sôi nổi không kém hiện nay”, ông Nguyễn Thanh Yên, 40 tuổi, Giám đốc CoAsia Semi và quản trị viên Cộng đồng Vi mạch Việt Nam, nhớ lại.

Trong không khí nóng bỏng của ngành Bán dẫn Việt Nam đầu những năm 2000, kỹ sư Trần Đắc Khoa không thể hình dung mình sẽ trở thành một kỹ sư thiết kế CHIP và thiết kế ra được con CHIP hoàn chỉnh đầu tiên trong sự nghiệp của mình.

Ông Trần Đắc Khoa kể, tháng 10/2004 khi Renesas thông báo mở văn phòng ở TP HCM. Khi ấy, số tập đoàn công nghệ tầm cỡ thế giới hiện diện ở Việt Nam mới đếm trên đầu ngón tay. ” Và đó là công việc trong mơ với dân kỹ thuật như tôi”

Quá trình phát triền ngành Bán dẫn tại Việt Nam

Sau gần 20 năm, Việt Nam đang chuẩn bị cho làn sóng đầu tư bán dẫn mới khi thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ – quốc gia dẫn đầu thế giới về công nghệ cao.

Trong bối cảnh nhiều nước châu Á cũng hạ quyết tâm làm chủ công nghệ “xương sống” này, Việt Nam cần ít nhất 50.000 kỹ sư vào năm 2030, gấp 10 lần con số hiện nay, để có chỗ đứng trên bản đồ bán dẫn thế giới, theo tính toán của Bộ Thông tin và Truyền thông.

Những mẫu CHIP đầu tiên

Trần Đắc Khoa đã vượt qua 3 vòng tuyển chọn với tỷ lệ một chọi 10. Ông cùng 19 kỹ sư Việt đầu tiên của Renesas phải dành hơn ba tháng học khóa đào tạo cơ bản của chuyên gia Nhật Bản, trước khi vào dự án thực tế. Và mất thêm nửa thập kỷ, nhóm kỹ sư Việt tại Renesas mới được tham gia đầy đủ các bước thiết kế một chip hoàn chỉnh đọc ổ đĩa quang.

Đến 2012, đội ngũ của ông lần đầu được giao thực hiện toàn bộ khâu thiết kế sản phẩm quan trọng bậc nhất công ty: chip ôtô. “Đó là một cột mốc huy hoàng với chúng tôi”, ông Khoa nhớ lại.

Cùng gia nhập ngành thiết kế vi mạch vào giai đoạn bùng nổ như ông Khoa, kỹ sư Nguyễn Thanh Yên chưa quên thất bại ngay lần thử đầu tiên.

Năm 2004, khi sắp tốt nghiệp, ông Yên làm tại công ty thiết kế vi mạch Active-Semi. Sau hơn một năm, tính cả thời gian học việc, chip đầu tiên ông tham gia thực hiện ra lò, nhưng không chạy được. Công ty tổn thất 200.000 USD (gần 5 tỷ đồng), còn nhóm triển khai mất thêm sáu tháng tìm hiểu nguyên nhân thất bại.

Họ bắt đầu lại. 9 tháng sau, chip thứ hai xuất xưởng thành công, mang về doanh số lớn, bù đắp cho dự án trước. “Làm chip là quá trình mang nặng đẻ đau. Đợi đến khi đứa con ra đời, không có lỗi gì, chúng tôi mới thở phào”, ông nhớ về quãng thời gian mới bước vào lĩnh vực này.

Vòng đời dự án tính bằng năm, một lỗi sai nhỏ có thể phá huỷ thành quả của đội ngũ cả trăm người, khiến các công ty thiết kế bán dẫn luôn đề cao kinh nghiệm thực chiến của kỹ sư, theo ông Yên.

Nhưng không dễ để săn lùng những người kỳ cựu như vậy. Là một trong các kỹ sư Việt giữ vị trí quản lý chủ chốt tại Renesas Việt Nam, ông Khoa đau đầu suốt nhiều tháng qua vì chưa tìm được đủ nhân sự kinh nghiệm để bổ sung cho dự án lớn năm tới, dù TP HCM là nơi ước tính tập trung 75% kỹ sư vi mạch của cả nước.

“Các bạn mới ra trường chưa đủ khả năng làm chip độ khó cao. Còn người lành nghề không có sẵn nhiều, các công ty phải cạnh tranh với nhau để thu hút”, ông lý giải.

20 năm chậm lớn

Hơn 10 năm quan sát cộng đồng vi mạch, ông Nguyễn Thanh Yên nhận thấy hầu hết sinh viên tốt nghiệp đều mất thêm 3-6 tháng đào tạo cơ bản tại công ty.

Sau đó, họ bắt đầu từ công việc mô phỏng, kiểm tra tính năng. Sau 2-3 năm ở vị trí này, dưới sự hỗ trợ 1-1 của người đi trước, nhân sự mới được tham gia công đoạn chính yếu trong thiết kế chip.

“Muốn thành thạo một khâu trong thiết kế vi mạch, các bạn trẻ phải mất vài năm trời. Kiên nhẫn là yếu tố bắt buộc nếu muốn theo ngành này”, chuyên gia 20 năm trong nghề đúc kết. 

Để so sánh, nhân sự lập trình phần mềm sau hai năm đã có thể giữ vị trí quản lý với mức lương cao hơn kỹ sư vi mạch cùng xuất phát điểm. Do đó, ngành bán dẫn không hấp dẫn được nhiều sinh viên như khối công nghệ thông tin.

Dưới góc độ người làm đào tạo, GS Trần Xuân Tú, Viện trưởng Công nghệ Thông tin thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, cho biết trước đây vi mạch vốn không phải lĩnh vực “nóng” được sinh viên lựa chọn khi vào đại học.

Theo thống kê sơ bộ, cứ 100 sinh viên tốt nghiệp ngành điện tử viễn thông tại Đại học Quốc gia Hà Nội, chỉ 10-15 người chọn theo thiết kế vi mạch. Hai lý do quan trọng nhất là yêu cầu cao của ngành này và đãi ngộ trên thị trường lao động ở giai đoạn trước chưa đủ hấp dẫn.

Bên cạnh đó, giáo sư Tú đánh giá nhiều năm qua, việc đào tạo nhân lực thiết kế vi mạch và công nghệ bán dẫn phần lớn dựa trên nỗ lực tự thân của từng đơn vị, cá nhân, chưa có một chiến lược tổng thể dài hơi mang tầm vóc quốc gia. Một trong những yếu tố dễ thấy là sự thiếu hụt đầu tư cơ sở vật chất trong đào tạo ngành này.

Nhân sự ngành bán dẫn Việt Nam qua các năm

Sau 20 năm kể từ khi ngành thiết kế vi mạch hiện đại hình thành, việc đầu tư phòng thí nghiệm, trang thiết bị, công cụ để đào tạo vẫn là điều xa xỉ với nhiều cơ sở.

Chỉ riêng chi phí mua bản quyền phần mềm thiết kế chip phổ biến trên thế giới đã lên tới vài trăm nghìn, thậm chí cả triệu USD một năm – mức các đại học khó vươn tới.

Không được tiếp cận công cụ hiện đại, sinh viên tốt nghiệp khó đáp ứng ngay nhu cầu của doanh nghiệp. Nhà đầu tư thấy nhân lực chưa sẵn sàng, lại không muốn chọn Việt Nam.

Ông Tú nhớ lại 10 năm trước, nhiều công ty chip lớn trên thế giới cũng từng đến Hà Nội khảo sát. Tuy nhiên sau cùng, họ quyết định không mở công ty vì đánh giá điều kiện nhân lực chưa sẵn sàng.

“Không có thị trường đầu ra, đương nhiên đại học không dám đầu tư đào tạo số lượng lớn. Đây là bài toán con gà – quả trứng nhiều năm”, giáo sư Tú nói. Hệ quả là quy mô đội ngũ kỹ sư bán dẫn của Việt Nam phát triển chậm.

Trước thực tế đó, những doanh nghiệp tiên phong phải tự tìm cách giải bài toán cho mình nếu muốn mở rộng.

Từ những ngày đầu tại Việt Nam đến nay, Renesas hợp tác với nhiều đại học, hỗ trợ đào tạo thêm các môn học về thiết kế vi mạch, tuyển dụng sinh viên ngay từ giai đoạn chuẩn bị tốt nghiệp. Hiện với hơn 1.000 kỹ sư, Việt Nam là trung tâm thiết kế lớn nhất bên ngoài Nhật Bản của tập đoàn này.

“Chúng tôi đã không sai lầm với lựa chọn của mình 20 năm trước”, tiến sĩ Noriaki Sakamoto, Tổng giám đốc Renesas Việt Nam, nói. Ông cho biết khi đó, số lượng kỹ sư và số đại học đào tạo về bán dẫn rất ít, nhưng Renesas nhìn thấy tiềm năng của nhân sự trẻ Việt Nam – chăm chỉ, chịu khó, sẵn sàng học hỏi và tiếp thu công nghệ mới nhanh chóng.

Mô hình phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp, tập trung vào các khoá đào tạo ngắn, ngày càng phổ biến trong lĩnh vực bán dẫn. Nhưng để phát triển ngành một cách căn cơ và lâu dài, những chương trình như vậy chưa đủ với Việt Nam, theo GS Đặng Lương Mô – cố vấn đặc biệt của Trung tâm nghiên cứu Thiết kế Vi mạch (ICDREC).

Thiết kế được xem là khâu tạo ra giá trị gia tăng cao nhất, chiếm khoảng 50-60% trong toàn chuỗi sản xuất chip, còn chế tạo là 30-40%, trong khi đóng gói đóng góp nhỏ nhất, chưa đến 10%. Thiết kế, với vốn đầu tư thấp nhưng giá trị cao, vì thế đang là mảng được Việt Nam ưu tiên.

Tuy nhiên, giáo sư Mô cho rằng hiện nay, Việt Nam thực tế mới chiếm một phần giá trị nhỏ trong thiết kế chip. Cái gốc của bán dẫn là nghiên cứu phát triển (R&D) kiến trúc tổng thể. Được ví như phần nền móng của ngôi nhà, đây là nền tảng để kỹ sư dựa vào, thiết kế hoàn chỉnh chip theo yêu cầu của khách hàng.

“Nếu chỉ tập trung vào những công đoạn thiết kế trên bề mặt mà không đi vào cốt lõi, chúng ta cũng không kiếm được bao nhiêu tiền”, ông nói. Nhưng muốn có những người ở vị trí kiến trúc sư trưởng hay tổng công trình sư, Việt Nam phải đào tạo được những chuyên gia có khả năng nghiên cứu sâu ở bậc sau đại học.

Nhân lực đào tạo ngành bán dẫn Việt Nam

Đồng quan điểm, ông Sakamoto đánh giá Việt Nam có đội ngũ kỹ sư trẻ tiềm năng, nhưng còn quá ít chuyên gia nghiên cứu bậc cao về thiết kế. Tại Nhật Bản, kỹ sư muốn làm việc trong bộ phận thiết kế chip của Renesas phải có bằng thạc sĩ trở lên. Còn ở Việt Nam, số nhân sự trình độ sau đại học làm việc tại công ty mới chiếm hơn 10%.

Ông Trịnh Khắc Huề, Giám đốc chi nhánh Việt Nam của công ty bán dẫn quốc tế Qorvo, cũng nhận định phần lớn kỹ sư trong nước vẫn đang thực hiện các khâu có tính gia công. “Việt Nam đặc biệt thiếu các tổng công trình sư – người làm chủ hoàn toàn công nghệ thiết kế để phát triển nên những chip mới”, ông Huề nêu quan điểm tại một diễn đàn phát triển doanh nghiệp công nghệ tháng 12/2023.

Sau hai thập kỷ, Việt Nam một lần nữa đứng trước cơ hội bứt tốc trong cuộc đua. Trong các chuyến thăm ngoại giao năm 2023, Mỹ, Nhật Bản đều đặt vấn đề hợp tác, hỗ trợ Việt Nam sản xuất chip bán dẫn. Chỉ trong nửa đầu tháng 12/2023, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Mỹ John Neffeur, sau đó là CEO Jensen Huang của Nvidia – doanh nghiệp chip có vốn hoá lớn nhất toàn cầu, lần lượt đến Hà Nội với chung nhận định đánh giá cao tiềm năng của Việt Nam.

“Đến gần đây, khi ngành chip thiết hụt nhân lực trên toàn cầu, nhiều doanh nghiệp đang quay lại Việt Nam”, GS Trần Xuân Tú nói.

Cuộc chạy đua làm CHIP

Không riêng Việt Nam, nhiều quốc gia ở Đông Nam Á như Malaysia, Thái Lan, Philippines cũng đặt trọng tâm phát triển bán dẫn – ngành công nghiệp “nóng” nhất trên toàn cầu hiện nay.

“Muốn vượt lên họ, Việt Nam phải tìm cách đi nhanh hơn”, GS Đặng Lương Mô nói, nhấn mạnh thực tế xếp hạng đại học trong nước vẫn thấp hơn đáng kể nhiều quốc gia ASEAN.

Muốn đạt kế hoạch 50.000 kỹ sư vi mạch bán dẫn, các trường đại học phải tăng gấp 10 lần quy mô nhân sự so với toàn bộ thành quả gần 20 năm qua (hơn 5.000 người). Đây là con số thách thức nhưng khả thi, theo các chuyên gia và nhà quản lý.

Theo Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn, Việt Nam hiện có 35 cơ sở đại học đào tạo các ngành liên quan vi mạch bán dẫn. Năm tới, các trường dự kiến tuyển sinh trên 1.000 sinh viên riêng cho chuyên ngành thiết kế chip, còn nhóm ngành liên quan là khoảng 7.000. Con số này ước tính tăng dần 20-30% mỗi năm.

Từ kinh nghiệm thực tế, GS Trần Xuân Tú cho biết sinh viên tốt nghiệp từ ngành điện tử, kỹ thuật máy tính, vật lý, toán tin hoàn toàn đủ khả năng làm việc trong lĩnh vực thiết kế vi mạch và công nghệ bán dẫn, nếu bổ sung một số kiến thức trong 3-6 tháng. Điều này phù hợp với định hướng đào tạo thêm kỹ năng tại chỗ để chuyển đổi 20.000-30.000 kỹ sư công nghệ thông tin, điện tử viễn thông sang lĩnh vực bán dẫn trong dự thảo chiến lược phát triển ngành vi mạch của Việt Nam.

Việc đào tạo vì thế phải gắn với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp, tránh nguy cơ vừa thừa vừa thiếu. Ví dụ trong thiết kế chip, mỗi vị trí có yêu cầu riêng. Những khâu tập trung vào một số module cụ thể, yêu cầu kỹ năng sử dụng phần mềm chuyên dụng thành thạo có thể đào tạo nhanh. Nhưng để ươm mầm một một tổng công trình sư am hiểu kiến trúc hệ thống đòi hỏi quá trình dài, phức tạp.

Theo chuyên gia này, trên thế giới, hiếm có đại học nào mở riêng ngành về vi mạch. Thay vào đó, ông gợi ý Nhà nước giao cho một đơn vị làm đầu mối chủ trì, điều phối các trường khối kỹ thuật trên toàn quốc về đào tạo vi mạch bán dẫn. Mỗi cơ sở sẽ tập trung vào một số công đoạn phù hợp lợi thế sẵn có. Ngoài ra, trường đầu mối sẽ thiết lập một trung tâm hiện đại với các thiết bị, công cụ mới nhất để các cơ sở khác có thể cùng sử dụng, tiết kiệm chi phí.

“Đầu tư đào tạo trong ngành bán dẫn cực kỳ tốn kém, phức tạp, đặc biệt là khâu chế tạo. Do đó, không nên đầu tư dàn trải, mỗi trường tự làm một kiểu”, ông góp ý.

Từ phía doanh nghiệp, TS Noriaki Sakamoto cho rằng nếu Chính phủ có thêm cơ chế khuyến khích như hỗ trợ tài chính, sự hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà trường sẽ càng mạnh mẽ.

“Việt Nam có nhiều sinh viên giỏi, thành thạo thiết kế bán dẫn, chúng tôi cũng được lợi vì sẽ tiết kiệm thời gian, chi phí đào tạo khi tuyển dụng”, ông Sakamoto nói.

Khi Việt Nam gia tăng vị thế trên bản đồ chuỗi cung ứng bán dẫn, chính các hãng cung cấp giải pháp thiết kế từng chào giá bản quyền triệu USD, nay sẵn sàng hỗ trợ các cơ sở đào tạo tiếp cận miễn phí. Theo chuyên gia, đây là cách các công ty này đón đầu tương lai: càng có nhiều sinh viên quen với phần mềm của họ, các doanh nghiệp tại Việt Nam sẽ càng ưu tiên sử dụng sản phẩm này.

Bán dẫn là ngành công nghệ có độ phức tạp ngày càng tăng. Những kỹ sư có tuổi nghề gần 20 năm như anh Khoa vì thế vẫn tiếp tục phải học hỏi để sẵn sàng cho các dự án có độ khó tăng theo hàm số mũ. Cùng với tiến trình cải thiện hiệu năng chip, các sản phẩm ứng dụng công nghệ mới của Renesas đa số đều có sự tham gia của các kỹ sư Việt.

Nhưng không chỉ dừng lại ở việc nhận dự án theo phân công của tập đoàn, anh Khoa cho biết đội ngũ Việt còn chủ động đóng góp giải pháp riêng để cải tiến quy trình. Mới đây nhất là sáng kiến ứng dụng trí tuệ nhân tạo giúp rút ngắn 30% thời gian kiểm tra tính năng trong quy trình thiết kế. Cải tiến này đã được công ty mẹ giới thiệu cho cả những trung tâm thiết kế khác trên thế giới.

Gần hai mươi năm chinh phục nhiều cột mốc từ con số 0 giúp anh Khoa và cộng sự dám nuôi những giấc mơ ngày càng lớn.

“Trong vài năm tới, tôi tin sẽ có kỹ sư Việt tham gia phát triển phần cốt lõi là kiến trúc tổng thể. Nếu làm được, chúng tôi sẽ hoàn toàn làm chủ công nghệ thiết kế chip”, anh Khoa kỳ vọng.

Nguồn: vnexpress.vn