Chip bán dẫn hiện nay là một từ khóa rất HOT trong khối ngành Kỹ thuật không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Chúng ta cùng tìm hiểu lý do thông qua chủ đề: “Nhu cầu nhân lực ngành Cộng nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch tại Việt Nam”
1. Tổng quan về Công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch trên thế giới
Công nghệ bán dẫn đang cách mạng hóa cách chúng ta sống, cung cấp năng lượng cho mọi thứ từ ô tô, điện thoại di động cho đến máy bay phản lực và tên lửa.
Việc nghiên cứu và phát triển liên tục các chip, công nghệ và quy trình sản xuất mới sẽ tiếp tục thúc đẩy sự đổi mới và thay đổi trong nhiều ngành công nghiệp, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện cuộc sống của chúng ta trong các lĩnh vực có tác động lớn như năng lượng, điện toán, lưu trữ dữ liệu, cảm biến, thông tin liên lạc, chiếu sáng và quang điện.
Ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu hiện tại đạt giá trị khoảng gần 600 tỷ USD và dự kiến sẽ tăng gấp đôi giá trị lên hơn 1 nghìn tỷ USD vào năm 2030. Tốc độ tăng trưởng kép dài hạn hàng năm (CAGR) đạt khoảng 6%.
Dự báo tăng trưởng thị trường vi mạch bán dẫn đến năm 2030
Trí tuệ nhân tạo (AI), 5G, Internet vạn vật (IoT) và xe tự hành là một trong những công nghệ đầy hứa hẹn với tiềm năng biến đổi mọi tầng lớp xã hội và ngành bán dẫn. Xu hướng của ngành bán dẫn còn kể thêm sự thống trị của Trung Quốc, nguyên vật liệu và các nhà máy chế tạo.
Tuy nhiên, tại thời điểm này tất cả vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu. Những cải tiến về khả năng của họ sẽ đẩy nhanh lĩnh vực bán dẫn. Nhờ các khoản đầu tư lớn và sự tiến bộ liên tục của các công ty lớn cũng như các công ty khởi nghiệp, ngành này sẽ chứng kiến những thay đổi đáng kể trong ngắn hạn và dài hạn.
Mặc dầu phát triển như vậy, vẫn có những điểm nghẽn tổng thể trong lĩnh vực vi mạch, đó là sự gián đoạn chuỗi cung ứng, Địa chính trị, các mối đe dọa an ninh mạng, sự thay đổi cục diện cạnh tranh và sự thiếu hụt nhân tài.
Mặt khác, những thách thức dài hạn trong sự phát triển của ngành bán dẫn phải kể đến những điểm nghẽn công nghệ. Điểm nghẽn này được phân loại như sau.
Kiểm chuẩn ứng dụng đó là: Phân tích dữ liệu lớn; Nhận dạng tính năng; Hệ thống và kiến trúc; IoT; Gia tăng cá nhân hóa; Đám mây; Hệ thống mạng vật lý.
Kết nối hệ thống bên ngoài đó là: Công nghệ Vô tuyến (RF) tương tự
Vượt qua Moore (More Moore): Tỷ lệ tích hợp thiết bị logic; Bộ nhớ flash DRAM và 3D NAND.
Kỹ thuật in thạch bản: Kỹ thuật in thạch bản EUV cho nút Logic 7nm và hơn thế nữa.
Tích hợp nhà máy: Đáp ứng yêu cầu kinh doanh; Tái xuất hiện dây chuyền sản xuất 200mm.
Nâng cao năng suất: Phát hiện nhiều khiếm khuyết lớn Vượt ra ngoài CMOS: Bộ nhớ mới nổi và các thiết bị logic
Công nghệ đóng gói tích hợp: Công nghệ đóng gói.
Đo lường: Đo cấu trúc 3D phức tạp; Đo vật liệu phức tạp; Ngăn xếp và thuộc tính giao diện.
Môi trường, an toàn, sức khỏe và tính bền vững (ESHS) (cũng là những thách thức dài hạn): Thách thức về vật liệu.
Hơn cả Moore (More than Moore): Cảm biến và năng lượng thông minh; Điện tử linh hoạt
2. Cơ cấu thị trường và quá trình tạo ra vi mạch bán dẫn
a. Quy trình sản xuất chất bán dẫn và chuỗi giá trị
Bước đầu tiên trong việc tạo ra một mạch tích hợp là thiết kế nó, bao gồm cả việc điều chỉnh thiết kế để thực hiện một chức năng nhất định. Quá trình này thường được thực hiện phần lớn trong phần mềm liên quan đến tính toán.
Bước thứ hai trong quy trình là chế tạo thiết kế ban đầu để chuyển nó thành sản phẩm vật lý hay còn gọi là “chip”. Điều này liên quan đến việc thao tác và áp dụng nhiều nguyên liệu thô khác nhau (bắt đầu bằng silicon siêu tinh khiết) để chuyển thiết kế mạch thành một phương án vật lý.
Bước tiếp theo trong quy trình là lắp ráp, đóng gói và thử nghiệm con chip hoàn chỉnh. Điều này liên quan đến việc cắt từng mạch tích hợp riêng lẻ trên tấm bán dẫn và đóng gói theo cách phù hợp tùy theo ứng dụng cuối cùng. Tất cả các bước này đều yêu cầu thiết bị sản xuất chất bán dẫn, là thiết bị vốn được các phân khúc thị trường khác sử dụng để thực hiện và tự động hóa các chức năng của chúng.
Xét về giá trị gia tăng cho các bước khác nhau trong quy trình, phân khúc thiết kế chiếm ưu thế. Theo một nghiên cứu năm 2021 của Tập đoàn Tư vấn Boston và Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn, tổng giá trị gia tăng cho các mạch tích hợp ước tính là 53%.
Quy trình sản xuất bán dẫn và vi mạch
b. Các công ty thiết kế và chế tạo vi mạch bán dẫn
Các thuật ngữ “fab” và “fabless” đề cập đến các cách tiếp cận khác nhau trong sản xuất chất bán dẫn. “Nhà máy – Fab” là viết tắt của “fabrication facility – cơ sở chế tạo”, là một nhà máy sản xuất sản xuất chip bán dẫn.
Trong hoạt động nhà máy, công ty sở hữu và vận hành cơ sở sản xuất của riêng mình, bao gồm thiết bị, vật liệu và kiến thức chuyên môn cần thiết để sản xuất chip bán dẫn.
Quá trình sản xuất thường phức tạp và đòi hỏi trình độ chuyên môn cao trong các lĩnh vực như in thạch bản, khắc và xử lý wafer.
Một công ty “không có nhà máy” – “fabless” thiết kế và tiếp thị chip bán dẫn nhưng lại giao quy trình sản xuất cho nhà máy. Điều này cho phép các công ty không có nhà sản xuất tập trung vào thiết kế và tiếp thị các thành phần thay vì đầu tư vào các cơ sở sản xuất đắt tiền.
Sự khác biệt chính giữa hoạt động bán dẫn có nhà máy và không có nhà máy là các nhà máy sở hữu và vận hành các cơ sở sản xuất của riêng họ, trong khi các công ty không có nhà máy giao quy trình sản xuất cho các nhà máy của bên thứ ba.
Cả hai cách tiếp cận đều có ưu điểm và nhược điểm, và việc lựa chọn giữa hoạt động fab và fabless sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm nguồn tài chính, chuyên môn và mục tiêu chiến lược của công ty.
Nhìn chung, ngành công nghiệp bán dẫn dự kiến sẽ tiếp tục quỹ đạo tăng trưởng trong những năm tới, được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố khác nhau, chẳng hạn như nhu cầu về thiết bị điện tử ngày càng tăng, việc áp dụng các công nghệ mới nổi và tăng trưởng về mặt địa lý.
Tuy nhiên, ngành này cũng phải đối mặt với những thách thức, bao gồm sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng và sự cạnh tranh ngày càng gia tăng, có thể ảnh hưởng đến quỹ đạo tăng trưởng của ngành.
Dự báo tăng trưởng thị trường vi mạch bán dẫn trong từng lĩnh vực cụ thể đến năm 2030
3. Nhu cầu nhân lực cho ngành công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch trên thế giới
a. Việc làm hiện tại trong ngành bán dẫn Hoa Kỳ
Dẫn đầu ngành công nghệ bán dẫn chính là Hoa kỳ, ngành này được nhận định là trung tâm sức mạnh của Hoa Kỳ, tạo điều kiện cho các công nghệ thiết yếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và an ninh quốc gia.
Với nhu cầu về chất bán dẫn được dự đoán sẽ tăng đáng kể từ năm 2030 trở đi, các công ty bán dẫn đang tăng cường sản xuất và đổi mới để theo kịp.
Nhờ vào việc ban hành Đạo luật Khoa học và CHIPS mang tính bước ngoặt năm 2022, một phần đáng kể năng lực sản xuất chip mới và hoạt động R&D dự kiến sẽ được đặt tại Hoa Kỳ.
Nhưng khi hệ sinh thái bán dẫn của Mỹ mở rộng trong những năm tới, thì điều đó cũng sẽ xảy ra: nhu cầu về công nhân bán dẫn có kỹ năng, đào tạo và giáo dục cần thiết trong ngành bán dẫn có tính đổi mới cao.
Theo dự đoán của báo cáo, lực lượng lao động của ngành bán dẫn sẽ tăng thêm gần 115.000 việc làm vào năm 2030 (từ khoảng 345.000 việc làm hiện nay lên khoảng 460.000 việc làm vào cuối thập kỷ này), tương ứng với mức tăng trưởng 33%.
Trong số những công việc mới này, ước tính khoảng 67.000 – hay 58% dự kiến là công việc mới (và 80% công việc kỹ thuật mới dự kiến) – có nguy cơ thiếu hụt trong tuyển dụng với có tính đến tỷ lệ hoàn thành bằng cấp hiện tại.
Trong số các công việc còn trống này, 39% sẽ là kỹ thuật viên (hầu hết trong số họ sẽ có chứng chỉ hoặc bằng cấp hai năm); 35% sẽ là kỹ sư (có bằng cấp bốn năm hoặc nhà khoa học máy tính); và 26% sẽ là kỹ sư có trình độ thạc sĩ hoặc tiến sĩ.
Lực lượng lao động bán dẫn trước đây và khoảng thiếu hụt dự kiến 2023-2030
Báo cáo ước tính rằng ngành công nghiệp bán dẫn sử dụng khoảng 345.000 công nhân ở Hoa Kỳ tính đến đầu năm 2023.
Khoảng hai phần ba (68% hoặc 236.000) lực lượng lao động này tham gia vào sản xuất chất bán dẫn, chế tạo chip bán dẫn hoặc sản xuất máy móc chuyên dụng được sử dụng trong chế tạo chất bán dẫn. 32% lực lượng lao động còn lại (109.000) là người thiết kế, tự thiết kế chất bán dẫn hoặc phát triển các công cụ phần mềm chuyên dụng được sử dụng trong thiết kế (EDA).
Việc làm trong từng lĩnh vực chuyên biệt
b. Tăng trưởng dự kiến trong ngành bán dẫn Hoa Kỳ
Ngành công nghiệp bán dẫn ở Mỹ dự kiến sẽ có mức tăng trưởng lành mạnh trong thời gian còn lại của thập kỷ này. Khi số hóa và kết nối tiếp tục thúc đẩy hầu như tất cả các khía cạnh của nền kinh tế và cuộc sống hiện đại, nhu cầu về chip dự kiến sẽ tăng lên.
Doanh thu năm 2022 của ngành công nghiệp chip toàn cầu hiện là 574 tỷ USD và doanh thu này dự kiến sẽ tăng gần gấp đôi vào cuối thập kỷ, đạt 1 nghìn tỷ USD vào năm 2030.
Một phần nhờ việc thông qua Đạo luật Khoa học và CHIPS, ngành công nghiệp bán dẫn của Hoa Kỳ sẵn sàng chiếm được thị phần mạnh mẽ trong sự tăng trưởng này.
Theo SIA, hơn 50 dự án trong ngành bán dẫn đã được công bố trên khắp cả nước nhằm đón đầu nguồn tài trợ của Đạo luật CHIPS, tạo thêm 44.000 việc làm.
Các dự án khác có thể sẽ tiếp tục tiến triển khi nguồn tài trợ theo Đạo luật CHIPS bắt đầu được cấp, và những dự án khác vẫn có khả năng tiến triển nhờ các ưu đãi của tín dụng thuế sản xuất nâng cao CHIPS.
Sự tăng trưởng này trong ngành bán dẫn của Hoa Kỳ sẽ dẫn đến sự gia tăng tương ứng về số lượng việc làm. Báo cáo dự đoán rằng ngành này sẽ tăng thêm gần 115.000 việc làm vào năm 2030, từ khoảng 345.000 việc làm hiện nay lên khoảng 460.000 việc làm vào cuối thập kỷ này (tổng mức tăng 33%), thể hiện ước tính tăng trưởng trung bình là 4,2% hàng năm.
Trong số các cơ hội việc làm mới trong lực lượng lao động kỹ thuật (85.000), dự đoán chi ước tính rằng một nửa sẽ dành cho kỹ thuật viên (42.600), 34% sẽ là kỹ sư (28.900) và 16% sẽ là nhà khoa học máy tính (13.200).
Dự kiến việc làm trong nhóm công việc chuyên môn
Dự kiến việc làm mới trong lĩnh vực kỹ thuật bán dẫn
Theo báo cáo của Deloitte, ước tính hiện có hơn 2 triệu nhân lực trực tiếp trong ngành công nghiệp bán dẫn và sẽ tăng thêm 1 triệu cho tới năm 2030 trên toàn cầu.
Trong đó, Nhật Bản cần thêm 35.000 vị trí trong 10 năm tới; Hàn Quốc cần thêm 30.000 vị trí trong 10 năm tới; Đài Loan (Trung Quốc) hiện có 290.000 nhân lực và cần thêm 34.000 vị trí (năm 2022).
Đặc biệt về nhân lực thiết kế, thế giới cần 174.000 người. Trong đó, Hoa Kỳ: 94.000 với 90% Cử nhân, Thạc sĩ; 10% Tiến sĩ. Ước tính Hoa Kỳ thiếu 23.000 (năm 2030).
c. Ước lượng phân bố của nhân lực thiết kế bán dẫn từ các công ty hàng đầu thế giới, 2021
Theo sơ đồ ước lượng các kỹ sư thiết kế vi mạch, Mỹ chiếm khoảng 30% tổng số các kỹ sư thiết kế vi mạch trên thế giới (2021). Và theo báo cáo [1] thì dự kiến việc làm mới (cả công nhân và kỹ sư) có thể đạt khoảng trên 300 ngàn việc làm là có cơ sở.
Sơ đồ ước lượng các kỹ sư thiết kế từ các công ty hàng đầu trên thế giới
c. Tác động tích cực của ngành công nghiệp bán dẫn tới lực lượng lao động Mỹ
Theo báo cáo “2022 state of the u.s. semiconductor industry” của hiệp hội công nghiệp bán dẫn (SIA- Semiconductor Industry Association), ngoài việc cung cấp đầu vào cho hầu hết mọi ngành công nghiệp, ngành công nghiệp bán dẫn của Hoa Kỳ rất cần thiết đối với nước này, nó tạo ra giá trị cho nền kinh tế, kích thích việc làm và trả thu nhập cho người lao động.
Tổng cộng, ngành bán dẫn của Hoa Kỳ đã hỗ trợ 1,84 triệu việc làm tại Hoa Kỳ vào năm 2021. Ngành này trực tiếp tuyển dụng hơn 277.000 lao động trong lĩnh vực bán dẫn như Nghiên cứu và phát triển sản phẩm (R&D), thiết kế và sản xuất, cùng nhiều hoạt động khác.
Ngoài ra, đối với mỗi công nhân Hoa Kỳ làm việc trực tiếp trong ngành công nghiệp bán dẫn, sẽ có thêm 5,7 việc làm được hỗ trợ trong nền kinh tế Hoa Kỳ nói chung, trong chuỗi cung ứng của ngành bán dẫn hoặc thông qua chi trả lương cho những người do chính các công ty tuyển dụng từ nguồn cung của họ.
Đó là các công việc gián tiếp và các tác động đến các công việc đa dạng khác. Ngoài việc tạo việc làm, ngành bán dẫn của Hoa Kỳ còn có tác động đáng kể đến GDP và thu nhập.
Năm 2021, tổng tác động của ngành bán dẫn Hoa Kỳ lên GDP là 276,9 tỷ USD. Về tác động đến thu nhập, ngành này chịu trách nhiệm tạo ra thu nhập 165,1 tỷ USD vào năm 2021 tại Hoa Kỳ.
Những lợi ích này được phân phối rộng rãi trong nền kinh tế Hoa Kỳ khi các lĩnh vực khác bị ảnh hưởng tích cực. Ví dụ, trong tổng số 1,84 triệu việc làm do ngành tạo ra, nhiều việc làm được tạo ra trong các lĩnh vực đa dạng như xây dựng, hoạt động tài chính, giải trí và khách sạn.
Sơ đồ phân bố ngành công nghiệp bán dẫn trên nước Mỹ
Đánh giá tổng thể tác động của ngành bán dẫn lên kinh tế Mỹ (2021)
4. Nhu cầu nhân lực ngành công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch tại Việt Nam
a. Các công ty bán dẫn đầu tư tại Việt Nam và tiềm năng phát triển
Hiện nay, đã có 2 trong số 3 Nhà sản xuất chip lớn thế giới đã hiện diện đầu tư ở việt nam. Intel – một trong 3 nhà sản xuất bán dẫn hàng đầu thế giới, từ hơn 10 năm trước đã bắt đầu phát triển nhà máy tại Việt Nam, với quy mô 1 tỷ USD, được đặt tại Khu công nghệ cao Tp.Hồ Chí Minh.
Ước tính, nhà máy này chiếm hơn 50% tổng sản lượng của Intel trên toàn cầu. Năm 2021, Intel đã tăng vốn đầu tư dự án này lên gần 1,5 tỷ USD và đang có kế hoạch đầu tư thêm để mở rộng nhà máy tại Việt Nam. Cùng với Intel, Samsung cũng tuyên bố kế hoạch sản xuất linh kiện bán dẫn ở Việt Nam.
Việc sản xuất đại trà các sản phẩm lưới bóng chíp bán dẫn của Nhà máy Samsung Electro-Mechanics Việt Nam tại Thái Nguyên dự kiến được thực hiện vào cuối năm 2023, sau khi công tác sản xuất thử nghiệm hoàn tất.
Hana Micron Vina (Hàn Quốc) ngày 16/9/2023 đã khánh thành dự án nhà máy sản xuất chất bán dẫn tại Khu công nghiệp Vân Trung (Bắc Giang), Hana Micron Vina là doanh nghiệp sản xuất và gia công bảng vi mạch tích hợp sử dụng cho điện thoại di động và các sản phẩm điện tử thông minh khác, có tổng vốn đăng ký đầu tư gần 600 triệu USD và có kế hoạch đầu tư lên 1 tỷ USD vào năm 2025.
Công ty Amkor Technology Việt Nam (Hàn Quốc) có dự án 1,6 tỷ USD trong lĩnh vực bán dẫn đang được triển khai tại Bắc Ninh. Đây là nhà máy lớn, hiện đại nhất của Amkor trên toàn cầu.
Gã khổng lồ sản xuất chip Hàn Quốc, Hanmi Semiconductor, cuối tháng 5/2023 công bố đưa Chi nhánh Hanmi Việt Nam tại Bắc Ninh vào hoạt động. Hanmi Semiconductor là một trong những nhà thiết kế, phát triển và sản xuất hàng đầu trong ngành thiết bị bán dẫn.
Công ty Infineon Technologies AG (Đức) chuyên về các giải pháp bán dẫn cho hệ thống điện và IoT thông báo việc mở rộng quy mô hoạt động tại Việt Nam, đồng thời thành lập một đội ngũ phát triển chip điện tử làm việc tại Hà Nội.
Công ty Synopsys (trụ sở tại California) triển khai một trung tâm ươm tạo và thiết kế chất bán dẫn phối hợp với Khu công nghệ cao TP.Hồ Chí Minh. Cũng tại Tp Hồ Chí Minh, Marvell – một trong những tập đoàn dẫn đầu thế giới về thiết kế vi mạch bán dẫn thành lập một trung tâm thiết kế chất bán dẫn đẳng cấp thế giới.
Bên cạnh các dự án nước ngoài, Việt Nam một số đơn vị, doanh nghiệp công nghệ đã nghiên cứu, thiết kế, sản xuất chip như FPT Semiconductor, CMC, Viettel…
Trong tuyên bố chung về quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt- Mỹ mới đây, hai bên ghi nhận tiềm năng to lớn của Việt Nam trở thành quốc gia chủ chốt trong ngành công nghiệp bán dẫn, đồng thời “ủng hộ sự phát triển nhanh chóng của hệ sinh thái bán dẫn tại Việt Nam, tích cực phối hợp nhằm nâng cao vị trí của Việt Nam trong chuỗi cung ứng bán dẫn.
c. Thực trạng đội ngũ và đào tạo ngành bán dẫn tại Việt Nam
Theo số liệu từ Cổng thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia, Việt Nam hiện có hơn 5.570 kỹ sư thiết kế vi mạch bán dẫn. Nhân lực ngành vi mạch tập trung chủ yếu ở TP Hồ Chí Minh với trên 85%, tại Hà Nội khoảng 8% và Đà Nẵng khoảng 7%.
Theo thống kê của Bộ GD&ĐT [8], hiện nay có 35 cơ sở giáo dục đào tạo đại học của Việt Nam đang trực tiếp đào tạo lĩnh vực trực tiếp, hoặc gần với ngành này. Mỗi năm chỉ có khoảng 500 – 600 sinh viên tốt nghiệp ngành bán dẫn từ các trường đại học của Việt Nam.
Đại học Quốc gia TP.HCM, hiện có 4 trường trực thuộc đào tạo các ngành có liên quan thiết kế vi mạch, đóng góp 50% nhân lực cho lĩnh vực vi mạch tại TP.HCM.
Tuy nhiên, từ trước tới nay, không có ngành thiết kế vi mạch, mà cũng chỉ mới đào tạo ngành gần, ngành liên quan, tức lồng ghép với ngành kỹ thuật điện tử hoặc điện tử viễn thông…
Trong đó, các ngành liên quan chiếm khoảng 18%, ngành gần chiếm 6% tổng quy mô đào tạo. Nhu cầu nhân lực của công nghiệp bán dẫn cần từ 5.000 đến 10.000 kỹ sư/năm nhưng khả năng bổ sung cho nguồn nhân lực này chỉ đạt khoảng 20%.
Trong các công đoạn sản xuất vi mạch bán dẫn thì Việt Nam tập trung vào công đoạn thiết kế vi mạch, chiếm khoảng 52%. Còn lại các công đoạn khác như sản xuất vi mạch, đóng gói-kiểm định vi mạch… chiếm 48%, nhưng vẫn còn rất non trẻ.
Điều này đồng nghĩa, trong hơn 5.500 nhân lực ngành bán dẫn hiện có ở Việt Nam chủ yếu tập trung vào thiết kế vi mạch, còn lại các công đoạn khác nguồn nhân lực rất thiếu.
c. Nhu cầu Đào tạo ngành bán dẫn và giải pháp
Theo dự báo của một số chuyên gia kinh tế, tổng nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực công nghiệp chip bán dẫn trong 5 năm tới khoảng 20.000 người và 10 năm tới khoảng 50.000 người, từ trình độ đại học trở lên.
Theo các chuyên gia, nhu cầu đào tạo trong một vài năm tới khoảng 3.000 người/năm, trong đó số tốt nghiệp sau đại học chiếm ít nhất 30% (bao gồm cả kỹ sư bậc 7, thạc sĩ, tiến sĩ).
Việc đào tạo trực tiếp lĩnh vực này chưa có, tuy nhiên, các trường đại học kỹ thuật công nghệ hàng đầu của Việt Nam đã tương đối sẵn sàng về năng lực đào tạo đáp ứng yêu cầu về nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn, vi mạch; nhân lực về nghiên cứu, phát triển và sản xuất vật liệu bán dẫn các ngành đào tạo về hóa học, vật lý, vật liệu…; nhân lực về thiết kế và sản xuất vi mạch: Các ngành đào tạo phù hợp nhất là kỹ thuật điện tử, điện tử-viễn thông; các ngành gần, bao gồm kỹ thuật điện, điều khiển và tự động hóa, cơ điện tử…
Việc đào tạo có thể tuyển mới đào tạo từ đầu, hoặc sinh viên học các ngành gần có thể chuyển đổi để học chuyên sâu trong 1-2 năm cuối; hoặc kỹ sư đã tốt nghiệp các ngành gần có thể học bổ sung các khóa đào tạo từ vài tháng tới 1-2 năm để đáp ứng được yêu cầu của lĩnh vực bán dẫn, vi mạch.
Với dự tính của Bộ giáo dục và đào tạo, việc chuyển đổi này có thể có khả thi vì trong giai đoạn 2019-2022, số tuyển mới sinh viên đại học khối STEM tăng trung bình 10% mỗi năm, cao hơn so với mức tăng trưởng chung 6,5%. Ba lĩnh vực có mức tăng trưởng trung bình hàng năm mạnh nhất là Máy tính và công nghệ thông tin (17,1%), Công nghệ kỹ thuật (10,6%).
Trong đó, các ngành phù hợp (điện tử-viễn thông, vi điện tử…): tuyển mới khoảng 6.000 và tốt nghiệp khoảng 5.000/năm (gia tăng trung bình 7%/năm). Các ngành gần (cơ điện tử, tự động hóa, kỹ thuật máy tính…): tuyển mới khoảng 15.000 và tốt nghiệp khoảng 13.000/năm (gia tăng trung bình 10%/năm).
Vậy với nhu cầu và thực trạng đã chỉ ra, việc đào tạo ngành bán dẫn tại Việt nam nói chung và tại Trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp nói riêng cần quan tâm đến lĩnh vực sau:
– Nghiên cứu, định hướng đào tạo liên quan đến các công đoạn như sản xuất vi mạch, đóng gói – kiểm định vi mạch…, lĩnh vực đang còn thiếu.
– Tận dụng cơ sở đã đạt được trong lĩnh vực thiết kế vi mạch (có giá trị thặng dư cao).
– Tận dụng và phát huy truyền thống của chương trình đào tạo tạo TNUT đã và đang giảng dạy cho lĩnh vực này.
– Bồi dưỡng và nâng cao trình độ cho đội ngũ giảng viên để đáp ứng nhu cầu đào tạo.
– Phối hợp với các đơn vị nghiên cứu để đẩy mạnh công tác nghiên cứu chuyển giao công nghệ; tích cực hợp tác với doanh nghiệp để đào tạo gắn liền với thực tiễn ngành và đáp ứng đòi hỏi của doanh nghiệp đối với người học khi ra trường.
– Doanh nghiệp liên kết chặt chẽ với đại học để đặt hàng đào tạo, đồng thực hiện nghiên cứu, tài trợ trang thiết bị, phần mềm và hỗ trợ tài chính cho đại học.
Trích: Báo cáo hội thảo cấp trường “Nhu cầu nhân lực ngành công nghệ điện tử, bán dẫn và vi mạch tại Việt nam” – Tác giả: Trần Anh Thắng
